Ýádege beriktik
Ardaqty Elshi (s.ǵ.s.) bir sózdi jan edi. Sertinde turatyn, ýádesinen taımaıtyn, ózine de, qasyndaǵy sahabalaryna da kómegi tıgen jannyń jaqsylyǵyn únemi aýzynan tastamaıtyn. Dostaryn jıi-jıi izdep, qal-jaǵdaılaryn surastyratyn. Elge súıispenshilik tanytýda ári qyzmet etýde óte adal edi. Musylmandarǵa dostyqta adal bolýdy, kese-kóldeneń oljaǵa kenele qalsa dereý ózgerip ketpeýdi, elmen aralastyqta súıispenshilik pen syılastyqtan taımaýǵa keńes beretin.
Islam tarıhynan beretin myna oqıǵalarymyz súıikti Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) osy qasıetin bizge jaqynnan tanyta túsedi.
Sahabalardyń biri bolǵan Abdýllah ıbn Ábúl-Hamsa Islamǵa deıingi kezeńde Paıǵambarymyzben (s.ǵ.s.) saýda-sattyq jasasqany týrasynda osy bir oqıǵany áńgimeleıdi:
«Haziret Paıǵambarmen saýda jasasyp, oǵan biraz qaryzdanyp qaldym. Mursat bolsa, keıinirek tólegim keletinin aıttym. Ótinishimdi jerge qaldyrmady. Biraq bergen ýádemdi umytyp ketippin. Arada úsh kún ótken edi. Esime túsirip barǵanymda, sol orynnan tapjylmaı meni kútip turǵanyn kórdim»[1].
Budan paıǵambarymyzdyń bergen ýádesinde turatyn, týra sózdi saýdager bolǵanyn kóremiz. Ol saýdadaǵy seriktesin kútip qana qoımaı, áldenege tap bolmady ma eken dep ýaıymdaǵan da edi.
Rasynda da, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) saýdadaǵy seriktesterine, saýda-sattyq jasasqan adamdaryna óte sypaıylyq tanytyp, olarǵa úlgi-ónege kórsetetin. Eshkimniń aqysyn jemeıtin, qajet kezinde kómekke júgiretin, ýáde berse ýádesinde turatyn, saýdadaǵy seriktesterimen únemi durys qatynas jasasatyn. Álsizderge súıenish bolyp, joq-jitikterge qaraılasatyn, jas bolsa da ádiletsizdikke qarsy tabandylyq tanytatyn. Týrashyldyq, sypaıylyq, kómeksúıgishtik, ádilettilik, márttik, senimdilik onyń eń izgi qasıetterine jatatyn edi.
Bul turǵyda myna tarıhı oqıǵalarǵa da kóz jibergen jón:
Bir joly Efıopııa patshasynyń elshileri Paıǵambarymyzǵa kelip jolyqqan edi. Paıǵambarymyz olardy jyly qabyldady. Keıbir sahabalar «Ýa, Rasýlalla, siz tynyǵyńyz, qonaqtardy biz kúteıik», – desti. Sonda paıǵambarymyz olarǵa: «Bul kisiler Efıopııaǵa kóship barǵan sahabalaryma kómek kórsetip, syı-qurmet jasaǵan edi. Men de óz kezegimde bul kisilerdi jaqsylap kútkim keledi», – dedi.
Mutǵım ıbn Adı Quraıyshtyq múshrikterdiń aldyńǵy qatarly belsendileriniń biri bolatyn. Paıǵambarymyz Taıyf saparynan qaıtqanda, dushpandary ony qalaǵa kirgizgisi kelmegen. Paıǵambarymyz Mekkeniń birqatar kósemderinen ózin qorǵaýǵa alýyn ótindi. Biraq buny olardyń eshbiri qabyl almady. Tek Mutǵım ǵana bul ótinishti qabyl alyp, uldaryn qarýlandyryp, Paıǵambarymyzdy (s.ǵ.s.) qalaǵa kirgizgen edi. Arada birneshe jyl syrǵyp óte shyqty. Islamnyń tereńine boılap úlgermegen Mutǵım Bádir soǵysynda múshrikter qatarynda musylmandarǵa qarsy soǵysta qaza tapty. Haziret Paıǵambardyń (s.ǵ.s.) aqyny Hassan osy kisiniń óliminen keıin joqtaý jazyp, kezinde Paıǵambarymyzdy óziniń qorǵaýyna alǵanyn eske alyp, óleńinde onyń jaqsylyǵyn pash etken edi. Súıikti paıǵambarymyz ózine jasalǵan bul jaqsylyqqa kezinde dán rıza bolyp alǵysyn bildirgen. Dushpan tutqyndaryna ne isteý kerektigin aqyldasyp jatqan ýaqytta Paıǵambarymyzdyń aıtqan myna sózi de onyń qanshalyqty opaly ekendigin kórsetkendeı:
«Eger Mutǵım ıbn Adıı tiri bolyp, menen tutqyndardy surasa, pidııa qun tóletpeı-aq sonyń ótinishi úshin bárin bosatar edim».
Haziret Paıǵambar (s.ǵ.s.) óz odaqtastaryna da óte opalylyq tanytty. Hudaıbııa kelisimi kezinde musylmandarmen odaqtasqan Huzaa taıpasy birde kútpegen jerden Quraıyshtarmen odaqtas Bánı Bákir taıpasynyń shabýylyna ushyraıdy. Quraıyshtyqtar da astyrtyn buǵan qoldaý bildirgen bolatyn. Huzaalyqtar jaǵdaıyn haziret Muhammedke (s.ǵ.s.) aıtyp kelgende, ol dereý Quraıyshtyqtarǵa qatań talap qoıdy. Buǵan qulaq aspaǵanyn kórgende dereý qarsy qol ázirledi. Bul oqıǵa Mekkeniń azat etilýine bir sebep retinde tarıhqa endi. Sóıtip paıǵambarymyz óziniń odaqtasyna jaqtasyp, ony jaýdyń qolynan aman alyp shyqty.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) ózin jaqynnan taný úshin shalǵaıdan kelgen ár túrli taıpa elshilerin arnaıy úılerde qonaq qyp kútip, olarǵa erekshe kóńil bóletin. Muǵalimder taǵaıyndap, kerekti kómek jasaıtyn kútýshilerdi belgileıtin, taıpalaryna qaıtpaq bolǵanda, jol azyǵyn daıyndap, jańa kıimder kıgizip, jol qarajatyn salyp berip, syı-sııapat tartý etip, Islam dinine qyzyǵýshylyq tanytyp, arnaıy jol júrip kelgen kisilerge umytpaı aıta júretindeı erekshe yqylas tanytyp shyǵaryp salatyn. Munda kelgen kez kelgen jan paıǵambarymyzdyń erekshe qurmetinen kóktemniń janǵa jaıly jaımashýaq samalyn sezingendeı áserde qaıtatyn.
Haziret Muhammed (s.ǵ.s.) birinshi kezekte Alla Taǵalaǵa erekshe adaldyq tanytatyn. Ózine násip etilgen ıgilikter men jaqsylyqtarǵa laıyqty túrde shúkir etip, rızyq-nesibe úshin maqtaý aıtýdy qul bolýdyń bir mindeti dep uǵatyn. Izgiliktiń bastaýy Islamdy keń nasıhattaý jolynda jábir-japadan kóz ashpaı, opasyzdyqtan oıy osylyp, qýǵyn-súrgin kórip júrse de, taqym jazdyrmaıtyn taqsyretti taǵdyryna rızashylyqpen qarap, Alla razylyǵy úshin eshteńege moıymaýy, onyń amanatqa beriktigin uqtyrady. Uly Alla oǵan adamzattyń aýǵan kóshin túzep, baqytsyzdyqtyń qursaýynan bosatyp alyp shyǵý mindetin júktegen edi. Alla elshisi bul uly muratyn tabany kúrekteı 23 jyldyń ishinde erekshe yqylaspen, abyroımen atqaryp, adamzat balasynyń júregine ıman dánin ege bildi. Rasýlalla bergen ýádede turatyn. Din Islamnyń jaıylýyna qyzmet etkenderdi, Islamdy óte joǵary deńgeıde kórsete bilgenderdi, ózine, jaqyndaryna, sahabalaryna kómek jasaǵandardy eshqashan umytpaıtyn. Dindes baýyrlary men otbasylyq dostaryn jıi-jıi surap turatyn. Bireýden jaqsylyq kóre qalsa, rahmet aıtatyn, syı kórse artyǵymen syı jasaǵandy unatatyn. Únemi jaqsy oıda júrý, ári jaqsy ister isteý onyń basty muraty edi. Qashanda da mańaıyndaǵy adamdardy jaqsy kórdi. Olarǵa týrashyldyqty, ásemdikti, joǵarǵy adamdyq qasıetterdi sińire bilý úshin bar yntasymen jumys istedi. Ózine qoldaý bildirgender men Islamǵa qyzmet etýshilerdi baýyryna basty. Bárine ıgi duǵasyn arnady.
Endeshe, biz de jolbasshymyz haziret Muhammed (s.ǵ.s.) sııaqty ýádege berik, mańaıymyzǵa opaly bolyp, shynaıy musylmandyqty dáripteı bilsek degim keledi.
