ÚSh QYZDYŃ ÁKESI
Bul osydan bir talaı jyldar buryn bolǵan oqıǵa edi.
Ol kezde men Almaty qalasyna jańadan qonystanǵan edim. Páter baǵasy da qalypty bolatyn. Jaz sońyna taman jıǵan-tergenimmen qosa týys-týǵannyń kómegimen Almatynyń belgili yqsham aýdanyndaǵy bes qabatty úıdiń tórtinshi qabatynan úsh bólmeli baspana satyp aldym. Kórshim qazaq otbasy eken, jas shamalary otyzdyń ortasynda kórinedi. Biz kóship kelgen soń kóp ótpeı bizdi úılerine shaqyryp, qazaqtyń erýlik saltymen qonaq etip syılady. Otaǵasy orta boıly, taldyrmash deneli, qaratory kisi eken. Dastarhan basynda tym ashylyp sóılep ketpedi. Men de óziniń tabıǵı minezi bolar dep sypaıylyq saqtap otyrdym. Al, áıeli suńǵaq boıly, aqsary júzdi, janary únemi kúlimdep shýaq shashyp turatyn jaıdary jan eken. Bizben kóne tanystaryndaı emen-jarqyn áńgimelesip otyrdy. Otaǵasy qurylys salasynda, ózi aýdandyq ákimshilikte jumys isteıdi eken. Irkes-tirkes boıjetip kele jatqan úsh qyzy bar eken. Barlyǵy da mektepte oqıtyn kórinedi. Qyzdary da analary sııaqty túsi jyly, kisi jatyrqamaıdy eken, kirgen jerden meniń eki kishkene qyzymdy ózderimen birge bólmelerine alyp kirip, bar tátti-dámdisi men oıynshyqtaryn berip, máz-maıram etti.
Bir sózdiń kezeginde otaǵasy maǵan:
– Sonda, seniń de eki qyzyń bar boldy ǵoı,– dedi suraýly júzben.
–Allaǵa shúkir, eki kózimniń qarasyndaı qos qyzym bar, – dedim kúlip. Osy bas qosýdan soń eki otbasy arasyndaǵy qatynas qalyptasa bastady.
Arada biraz ýaqyt ótken soń qońyr kúzdiń salqyny sezile bastady. Bir kúni jumystan úıge kire bergenimde, baspaldaqtan yrǵatyla kóterilip bara jatqan kórshi aǵaıdy kózim shaldy. Shamasy iship alǵan kórinedi. Ilgeri basqan aıaǵy keri ketip, zorǵa ketip barady. Áldeneni ándetip aıtqysy keledi, biraq sózi uǵynyqsyz, ne oryssha, ne qazaqsha ekeni túsiniksiz. Men ne isterimdi bilmeı abdyrap qaldym. Tezdetip baryp qoltyǵynan demep, úıine kirgizip qoıǵym keldi. Alaıda, erteń esin jıǵan soń menen yńǵaısyzdanyp júrmesin degen oımen onyń bólmesine kirip ketkenin kúttim. Arada biraz kúnder ótkende áıelim ekeýimiz aqyldasyp, kórshilerimizdi áıelimniń týǵan kún syltaýymen úıge qonaqqa shaqyrýdy uıǵardyq. Áıelim maǵan álde bir qupııany ashardaı salmaqty da sabyrly únmen:
– Men saǵan birdeńe aıtaıynshy, osy kórshi aǵaı ishetin kórinedi. Birneshe ret kózim shaldy, búgin keshke iship kelmese boldy ǵoı, – dedi. Men tis jaryp eshteńe demedim. Qýanyshqa oraı aǵaıymyz aman kelip, aman qaıtty.
Taǵy birde tús aýa úıime oralǵanymda óz esik aldynda mas kúıinde uıqyly-oıaý qalǵyp otyrǵan kórshimizdi kórdim. Esik qaǵyp edim, ishten dybys bergen eshkim bolmaǵan soń ony súıemeldep óz úıime kirgizýge tyrystym. Ol kirtıgen kózderin zorǵa ashyp:
– Sen kimsiń? –dedi tilin shaınap. Men dáneńe demedim, aıtqanmen de túsiner shamasy kórinbeıdi. Ol meni qushaqtaı daýystap:
– Men búgin taǵy ishtim, taǵy ishem, mende dert bar, ony eshkim túsinbeıdi. Ol jylamsyraı bastady. Birde olaı, birde bulaı teńselgen ol endi basyn tómen salyp:
– Mende ul joq qoı, ul! – dedi yshqynyp. Men ony erkine qoımaı úıime alyp kirdim de qonaq bólmedegi dıvan ústine jatqyzdym. Ol áldeneni mińgirlep jatty da uıyqtap ketti. Keshkisin jeńgemiz úıine kelgen soń aǵaıdyń bizdiń úıde uıyqtap jatqanyn, esh alańdamaýyn aıttym. Jeńgemizdiń aqsary júzi qýqyl tartyp, tómen qaraǵan kúıi:
– Aǵańnyń keıde solaı ishetini bar, qurylysshy ǵoı, kún sýyq degendeı, – dedi aqtalǵandaı syńaı tanytyp. Men de túsinik tanytyp úıge qaıttym. Esin jıǵan kórshimiz yńǵaısyzdanyp, áıelim ekeýimizdiń eki jaqtap aıtqanymyzǵa qaramaı, jaıýly dastarqanymyzdan dám tatpastan úıine asyǵa kirip ketti.
Ol kezde qys bastala oraza aıy kiretin. Orazanyń bastalýymen adamdar bir-birine aýyzashar beretini belgili. Kórshimiz de bizdi shaqyryp aýyzashar berdi. Dastarhan ústinde jeńgemiz sol jadyraǵan qalpyn buzbaǵan kúıi:
– Qaınym, biz Keńes Odaǵy tusynda bilim alǵan adamdarmyz, asyl dinimiz týraly, tipti, shynyn aıtqanda orazanyń máni men maǵynasyn da tolyq túsine bermeımiz. Baıqasam óziń dinge jaqyn kórinesiń, bilgenińdi bizge aıta otyr, – dedi asa yjdaǵatpen. Jeńgemizdiń sózine ishteı rıza bolyp, kópten beri aǵaıǵa qulaqqaǵys etsem-aý dep júrgen sáttiń jetkenin túsindim de:
– Aıtqandaryńyz jón, men molda nemese dintanýshy emespin, alaıda, dinnen múlde habarsyzbyn deı almaımyn, bilgenimdi sizdermen qýana bólisemin, – dedim de Islam dininiń shyǵýy, basty paryzdary, Paıǵambarymyzdyń (Allanyń sálemi men ıgiligi bolsyn) ómirbaıany, paıǵambarlyqtyń kelýi jáne orazanyń mindettelýi sııaqty biraz dúnıelerdi baıandadym. Aǵaıym sóz qospasa da asa bir yjdaǵattyqpen tyńdap otyrǵanyn sezdim. Áńgimemizdiń qyzyqty bolǵany sondaı túnniń bir ýaǵyna deıin otyryppyz. Qaıtarymda aǵaıym razy bolǵan pishinde jymıyp:
– Óziń jaı oqytýshy emes, molda ekensiń ǵoı, seni ásili, bir meshitke bas molda etip qoıý kerek,– dedi ázildep. Men de áziline oraı:
– Men ımam bolsam, sizdi mázim etip alar edim, – dedim kúlip.
Osy aýyzashar bizdiń aramyzdaǵy syılastyqty odan beter damyta tústi. Sáti túskende men de aýyz ashar berip, kórshilerimdi kókiregi oıaý, kózi ashyq adamdardyń máslıhatyna qatystyryp otyrdym. Oraıy kelgende aǵaıdy meshitte oqylatyn taraýyq namazyna da ertip baryp, ımamdarymyzdyń salıqaly ýaǵyzdaryna qulaq túrgizdim. Baıqaımyn, aǵaıymyzdyń asyl dinimizge degen yntasy kún saıyn artyp keledi. Qoıatyn suraǵy da kóbeıdi. Bir kúni men ol kisige dindi jaqsy túsiný úshin, ómirdegi tolyp jatqan áleýmettik máselelerdi durys bir jáıli etý úshin aldymen adamzattyń ardaqtysy, ǵalamnyń jaryq nury paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s) tańdaýly hadısterin usyndym. Aǵam asa bir qundy da, názik dúnıeni ustaǵan jandaı juqa ǵana kitapty asa baıyptylyqpen, aspaı-saspaı qolyna alyp:
– Rahmet, molda bala, men sóz joq, oqyp shyǵamyn, – dedi. Maǵan emes kitapqa sert berip turǵandaı odan kózin almastan.
– Aǵa, bul kitap sizdiń ómirińizge, otbasyńyzǵa araıly tań sáýlesin ákelsin, jamandyqtan qorǵap, jaqsylyqtyń jarshysy bolsyn, – dedim men de shynaıy nıetpen. Bul kúnderi bizdiń aramyzda qalyptasqan jyly sezimder ol kisini «aǵaıdan» aǵaǵa, meni inishekten «molda balaǵa» ózgertip jibergen edi.
Arada birneshe kún ótkende keshkisin jumystan endi oralǵanymda, meni kútip otyrǵandaı úıge aǵam kirip keldi de:
– Molda bala, beri júrshi, – dep meni qolymnan jetelegen kúıi ońasha bólmege kirgizip, – mynany oqyshy,– dedi qolyndaǵy men syılaǵan hadıster jınaǵyndaǵy ashýly betti nusqap. Men nusqaǵan jerine kóz jiberdim. Onda bylaı dep jazylypty: «Áldekim eki qyzyna saýabyn Alladan kútip, ózine Alladan iltıpat etilgen yryzdyqtarymen olardy qamtamasyz etse, onda ol adam tozaq otynan qorǵalady». Aǵam aptyqqan jandaı taǵatsyzdana:
– Sonda, men tozaqtan qorǵalyp, jumaqqa kiremin ǵoı á, solaı ma? –dedi maǵan tesile qarap. Beıne kimniń tozaqqa, kimniń jumaqqa bararyn tek men ǵana shesherdeı úmittenip. Kimniń qaıda bararyn qudiretti kúshti Bir Alladan basqa kim bilsin. Dese de, aǵamnyń nar kóńilin qulatqym kelmeı, sý ústinde tutanyp turǵan alaýdaı názik sezimin sóndirgim kelmeı:
- Iıa, aǵa, siz jumaqqa barasyz, sizdiń eki emes, úsh qyzyńyz bar, durys tárbıe berip, alal aspen azyqtandyryp, oqytyp-jetkizip qutty ornyna qondyrsańyz boldy. Sizge jánnat esikteri ashyq, – dedim ózim de shabyttanyp.
– Seni maǵan kezdestirgen Allaǵa shúkir, táýba, – dedi de meni qushaqtap, ıyǵyma basyn qoıdy. Men de aǵamdy ózime tartyp qushaǵyma aldym. Qolyna ustaǵan hadıske tamǵan jas tamshylarynan aǵamnyń únsiz egilip turǵanyn sezdim. Meniń de jan-júregim ezilip, eljiredim.
O, aqyrzaman paıǵambary, adamzattyń asyl táji Muhammed óziń tiri kúnińde qanshama adamdy Allanyń haq dinine shaqyryp, ıslam dininiń qanatyn jaıyp ketseń, óziń ótken soń da san ǵasyr boıy Allanyń sózi qasıetti Quran men ózińniń husnı hadısteriń san urpaqty asyl dinimizge shaqyryp keledi. Áli de shaqyra beredi, – dedim óz-ózime til qatqandaı tebirenip. Sodan soń daýysymdy kóterip: «Barlyq maqtaý kúlli ǵalamnyń ıesi Allaǵa ǵana tán» dep bastalatyn «Fatıha» súresin baıaý oqı bastadym. Aǵam da maǵan ilesip oqydy.
Osy oqıǵadan soń aǵam araǵyn múlde qoıdy. Otbasyna berekeli de merekeli tynyshtyq ornady. Biraz jyldardan soń eki qyzy da joǵary oqý oryndaryna qalaǵan mamandyqtary boıynsha grantqa tústi. Ózderi qalanyń ásem jerinen eki qabatty úı turǵyzyp soǵan kóship ketti. Alla Taǵala olarǵa ol dúnıeniń jaqsylyǵyn bul dúnıede bastap bere bastaǵandaı seziledi maǵan. Biz burynǵydaı jıi aralasyp turmasaq ta, hazireti paıǵambarymyzdyń (Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) ózderińe tilegendi basqalarǵa tilemeıinshe tolyq musylman bola almaısyńdar degen hadısine saı úsh qyzdyń ákesi men anasyna jáne otbasyna shynaıy júregimizben baıandy baqyt tilep otyramyz.
Qaster Sarqytqan
