ZEINETAQYDAN ZEKET BERÝ KEREK PE? (Zeınetaqy qorynda jınalǵan qarajattan zeket berý úkimi)

Zeınetaqy – memleket tarapynan zeınetkerlik jasqa jetken adamǵa zańnamada kórsetilgen normaǵa saı turaqty beriletin tólemaqy. Bul álem elderinde qoldanylynyp júrgen áleýmettik qamsyzdandyrýdyń (át-tákáfýl) bir túri bolyp sanalady. Buǵan kópshilik ǵalymdar ruqsat bergen[1].

Zeınetaqy qorynda jınalǵan aqshadan zeket berý máselesine kelsek, salymshynyń jınaqtalǵan qarajatty tolyqtaı qoldana alýyna nemese paıdalana almaýyna baılanysty úkimi ózgeredi. Eger salymshy zeınetaqy qoryndaǵy jınaqtalǵan aqshasyn qalaǵan ýaqytta qoldana alsa, ony óziniń múlkine qosyp, zeketin beredi. Al zeınetaqy jınaǵynan qarajatty zeınetkerlik jasqa jetkende ǵana alý múmkindigi bolsa, buǵan qatysty ǵalymdardyń arasynda úsh túrli kózqaras bar[2]:

Zeınetaqy jınaǵyndaǵy qarajat nısab mólsherine jetse, ony alý múmkindigi bolmasa da ár jyly odan zeket beriledi. Óıtkeni bul «mýlký támm» (múlikti tolyq ıelený) ári «qaıtarylý múmkindigi joǵary qaryz» (dáıný márjý ál-áda) úkimine kiredi. Eger zekettiń sharttary tolyq bolyp, qaryzy nemese basqa da zeket berýge kedergiler oryn almasa, zeket beriledi[3], – degen.

 Zeınetaqy qorynda jınalǵan aqshadan zeket berilmeıdi. Tek jınaqtalǵan aqshasyn tolyq qolyna alyp, ol qarajaty nısab mólsherine jetse ári bir jyl aınalsa ǵana odan zeket beriledi[4].

 Zeınetaqy qorynda jınalǵan aqshany qolyna almaıynsha zeket berilmeıdi. Islam fıqh akademııasynyń Dýbaı qalasynda ótken 16-otyrysyndaǵy №143 qararynda: 

«Qyzmetker jumys merzimi aıaqtalyp, zeınetke shyqqanǵa deıin zeınetaqy qorynda jınalǵan aqshasynan zeket berýi mindetti emes. Óıtkeni múlikti tolyq ıelený sharty (mýlký támm) amalǵa aspaıdy. Al múlikti tolyq ıelený zekettiń negizgi sharttarynyń biri. Eger zeınetaqy qoryndaǵy aqshanyń bárin nemese bir bóligin alsa, ony qolyndaǵy dúnıesine qosyp, zeketin beredi»[5], – delingen.

 Úshinshi kózqarastyń ekinshi kózqarastan aıyrmashylyǵy munda zeınetaqy qorynan alǵan qarajatty bir jyl aınalmasa da qolyndaǵy nısab mólsherine jetken aqshasyna qosyp, zeketin shyǵarady. ÚKIM: Zeınetaqy qorynda jınalǵan aqsha nısab mólsherine jetip, biraq ony alý múmkindigi bolmasa, odan zeket berý mindettelmeıdi. Eger zeınetaqy qoryndaǵy aqshanyń bárin nemese bir bóligin alýǵa múmkindigi bolsa, ony qolyndaǵy dúnıesine qosyp, zeketin beredi.  

QMDB Ǵulamalar keńesi

 [1] 2005 jylǵy Dýbaı qalasynda ótken Islam fıqhy akademııasynyń 16-otyrysyndaǵy №143 qarary. Ýahbatý áz-Zýhaılı, Máýsýǵa ál-fıqhý ál-ıslamı ýá ál-qadaıa ál-mýasara: 4/210, Májálla ál-býhýs ál-ıslámııa, Báhsý át-támın: 20/45. https://www.islamtoday.net/fatawa/quesshow-60-15696.htm.

[2] Ár-ratıb át-taqaıdı: 131-bet.

 [3] Fıqhý áz-zákat: 139-bet. Ár-ratıb át-taqaıdı: 131-bet.

[4] Ál-lájnátý ád-dáımá №13577 pátýasy.

[5] 2005 jylǵy 9-14 sáýirde Dýbaı qalasynda ótken Islam fıqhy akademııasynyń 16-otyrysyndaǵy №143 qarary. Ýahbatý áz-Zýhaılı, Máýsýǵa ál-fıqhý ál-ıslamı ýá ál-qazaıa ál-mýasara: 13/482.