Jaqsylyqty baǵalamaý áıel adamǵa tán sıpat pa?

Rasynda da, jaqsylyqty baǵalamaý, qanaǵatsyzdyq áıel adamdarǵa ǵana tán sıpat pa? Dálirek tujyrymdasaq, áıel adamdardyń er adamdarǵa qaraǵanda qanaǵatsyz jáne jaqsylyqty baǵalaı almaıtyny ras pa? Osy suraq Ábý Saıd ál-Hýdrı (r.a.) jetkizgen myna hadıske baılanysty týyndaıdy: «Birde Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) aıt namazyna shyǵyp: «Eı, áıel jamaǵaty! Alla  jolyna sadaqa berińder jáne Alladan keshirim tilep, kóp táýbe etińder! Óıtkeni, men jáhannam otynda basym kópshiligi áıelder bolǵanyn kórdim», - deıdi. Sonda aralarynan bir áıel shyǵyp: «Nege tozaq otynyń kópshiligi áıelder eken?» – deıdi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Jaman sóz, laǵynet, qarǵys aýyzdaryńnan kóp shyǵady jáne kúıeýlerińe qaıyrsyz, qanaǵatsyzsyńdar», – dep jaýap beredi». 

Osy hadıske qarap, áıel adamnyń kópshiligi qanaǵatsyz ári jaqsylyqty baǵalamaıdy dep túsinemiz. Jalpy, áıeldiń qarǵys aıtýǵa, bireýdi laǵnetteı salýǵa bolmysy da, tili de jaqyn turady. Muny moıyndaımyz! Alla Taǵala áıel zatyn óte sezimtal, názik jaratqan. Áıelderdiń sezimtaldyǵy erkekterden basym ekeni hadısterde de aıtylady.  Biraq, osy sezimtaldyq qasıetin kóp jerde basqara almaı qalýdyń sońy ashý kelgende sol sezimderimen, tilimen ońdy-soldy shaıqap jiberetin jaǵdaıǵa da jetkizip jatady. 

Degenmen, ortaq adamgershilik qundylyqtardy eseptegende, qanaǵatsyzdyq, bardy baǵalamaý adam balasynda jynysyna bólmesten kezdesetin jaıt ekenin moıyndaý kerek. 

Sheıh Salman ál-Kadah bylaı deıdi: «Jaman ádetterdiń eń jamany –  ózin aqyldy, ózgeni aqymaq sanaý. Ókinishke oraı osyndaı qate pikir adamdardy jynysy men mádenıetine bólip qaramastan kóptep kezdesedi».

Birin-biri syılamaıtyn, birin-biri kemsitetin adamdar arasynda jaqsy qarym-qatynas qaıdan bolsyn?!

Joǵaryda atap ótken hadıske sáıkes, ǵalymdar áıel adamnyń qanaǵatsyz bolyp keletindigin, olardyń kóńilinen shyǵý qıyn ekenin ári barlyq jaǵdaıy jasalsa da ony az kóretindigi jáne razy bola bermeıtindigi týraly aıtady jáne myna hadısti de mysal etedi:

Ibn Abbas (r.a.) baıandaıdy: «Birde Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Maǵan Tozaq kórsetildi de, onyń kópshilik turǵyndary kúpirlik (bul sóz ıman máselelerimen baılanysty emes) tanytqan áıelder bolyp shyqty», - dedi. Odan: «Olar Allaǵa kúpirlik etken be?» –  dep surady. Ol (s.ǵ.s.): «Olar ózderiniń kúıeýlerine qatysty kúpirlik kórsetetin. Eger sen  (sondaı áıelderdiń) qaısybireýine uzaq ýaqyt boıy jaqsylyq jasaıtyn bolsań, al sodan keıin ol senen ózine unamaıtyn birdeme kórse, mindetti túrde: Men senen eshqashan esh jaqsylyq kórmedim! – deıdi», - dep jaýap berdi»[1].

Joǵarydaǵy eki hadısti negizge alar bolsaq, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) bul jerde áıel adamnyń qanaǵatsyzdyǵynyń, jaqsylyqty baǵalamaýynyń astarynda onyń ashýlanǵan kezdegi óz Emotsııasyna ıe bola almaı qalǵan sátin baıandaǵanyn túsinýge bolady. Keıde kúıeýiniń shamyna tııý úshin de joǵaryda aıtylǵan sózderdi ádeıi qoldanatyn áıel adamdar da bar.

Qarap otyrsaq, barlyq áıel adam osyndaı qyrsyqtyqty únemi jasaı bermeıdi ǵoı. Iá, bizder keıde erkelep, keıde ashý ústinde osydaı keleńsiz jaǵdaılarǵa jol berip qoıamyz. Muny da moıyndaımyz! Basqa jaǵdaıda tap sol áıel: «Seni maqtan tutamyn!», «Seniń baryńa shúkir!», «Sen men úshin óte qymbat jansyń!» degen sózdi aıtar edi. Men ardaqty Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) sol hadısterin joqqa shyǵarýdan, qate deýden aýlaqpyn!

Joǵarydaǵy atalǵan hadısterde adamzattyń ardaqtysy Muhammed (s.ǵ.s.) óz sezimine erik berip, ashý ústinde sondaı aýyr sózder aıtyp qoıatyn áıelder týraly aıta otyryp, olarǵa eskertý ári nasıhat jasaǵandaı. Sebebi, áıel adamdar ashý ústinde  aıtqan sózi men jasaǵan  isiniń sońy qandaı ókinishti jaıtqa alyp baratynyn sezinip,  ashýyn jeńe bilýi kerek.

Er adamdarǵa qaraǵanda, áıel adamdardar dinge berik emes, senimsiz, sózinde turmaıdy, olar er adamdardan da nashar degen qate pikirden de aýlaq bolǵan jón.  Óıtkeni, tarıhta áıel adamdardyń dárejesin arttyryp, maqtanýǵa laıyq etetin kóptegen oqıǵalar men mysaldar bar.

Imam Ahmad balasyna shańyraq shattyǵyn saqtaýdaǵy on keńesiniń birinde: «Jaqyndyqty baǵalamaý men jasalǵan jaqsylyqty elemeý – áıeldiń tabıǵaty. Eger sen olardyń birine bir ǵasyr boıy jaqsylyq jasap, sosyn bir jamandyq jasasań «senen esh jaqsylyq kórmedim» deıdi. Olardyń bul tabıǵaty olardy jaman kórip, olardan bet burýyńa ıtermelemesin. Sebebi sen onyń bir minezin unatpasań, basqa bir minezine razy bolyp súısinersiń», - degen.

Alla Taǵala Quranda: «Negizinen shaıtan, araqta, qumarda aralaryńa dushpandyq ári kek salyp, Allany eske alýdan jáne namazdan tosýdy qalaıdy. Al sonda da tyıylmaısyńdar ma?»[2] – deıdi. Osyndaı  kereǵar, jaǵymsyz pikirlerdi ustanyp, bir-birimizdi kemsitý arqyly laǵyneti shaıtandy qýantyp, Uly Jaratýshynyń razylyǵynan qur qalmaıyq.

Eki dúnıe sultany, ardaqty Paıǵambarymyz Muhammedke Alla Taǵalanyń ıgiligi men sálemi bolsyn!

[1] Buharı, Mýslım.
[2] «Máıda» súresi, 91-aıat.

Laýra Almahanova