Jomarttyq jannatqa jeteleıdi

Adam balasy bolǵandyqtan týmysymyzdan ahlaq sezimderine ıemiz. Qaı din ókili bolsaq ta, belgili-bir qasıetter bárimizge ortaq qundylyq bolyp sanalady.

Biz ádilettilikti, batyrlyqty, adaldyq pen meıirimdilikti kórsek súısinemiz. Sol sekildi, ádiletsizdik, satqyndyq, zulymdyq syndy nárselerdi kórsek teris aınalamyz. Budan shyǵatyny, ónegelik qasıetter jalpy adamzatqa ortaq bolyp tabylady. Islam dininiń biri qyry atalmysh qundylyqtardy eń joǵarǵy deńgeıde dáripteý men qoǵamnyń ónegelik deńgeıin ósirý bolyp tabylady.

Súıikti paıǵambarymyz Muhammed (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) musylmandardy kórkem minezdi bolýǵa jáne izgi qasıetterdi boılaryna sińirýge shaqyrady. Osy tusta paıǵambarymyzdyń (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) kórkem minezi, adamdarmen qarym-qatynas jasaýy musylmandarǵa ǵana emes, barsha adamzatqa úlgi bolyp tabylady. Osy tusta paıǵambarymyzdyń (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) boıyndaǵy asyl qasıetterdiń biri – jomarttyq edi.

Bizdiń dúnıelik múlkimiz – Allanyń bizge degen jomarttyǵy. Biz, musylmandar, barlyq nárseniń Alladan ekendigine jáne Oǵan qaıtatynyna senemiz. Osylaısha, bizdegi nárse bul ózindik nesıe dep aıtsaq qatelespeımiz. Biz ony saqtap, qorǵap, qajet kezinde bólisýimiz qajet.

Jomart bolý degen sóz, ózińizdegi jetkilikti qarajatty, nárseni nemese sizge paıdasy joq zatty bólisý degendi bildirmeıdi. Jomarttyq ózimiz jaqsy kórip, ózimizge qajet bolǵan nársemen bólisýimiz.

Bul týraly qasıetti Quranda: «Súıgen nárselerińdi Alla jolynda jumsamaıynsha, áste jaqsylyqqa jete almaısyńdar. Ne berseńder de Alla (T.) ony tolyq biledi» [1], – dep buıyrylǵan.

Budan bólek, Qurannyń taǵy bir súresinde bylaı dep aıtylǵan: «... Olar ózderine bosyp kelgenderdi jaqsy kórip, olarǵa berilgen nárselerge kóńilderinde kirbeńdik bolmaıdy. Sondaı-aq ózderinde tarshylyq bola tura olardy ózderinen artyq kóredi. Álde bireý sarańdyqtan saqsynsa, solar qutylýshylar» [2].

Jomarttyq – Allanyń súıgen quldaryna beriletin qasıetterdiń biri. Jomart adamdar materıaldyq baılyqty oılamaı, Alla razylyǵy úshin qolyndaǵy baryn esh kidirmesten ózgelermen bólisedi.

«Qoly ashyqtyń – joly ashyq» dep qazaq halqy beker aıtpasa kerek. Jomarttyq uǵymymen baılanysty halqymyzda kógendik, keýsen, shúlen taratý syndy dástúrler bolǵan. Atalmysh dástúrlerdiń mán-maǵynasy jomarttyqty, kedeı-kepshikterge kómektesý, kedeılerge járdem berý degendi bildiredi.

Mysalǵa kógendik dástúrine saı – malshylar óz týǵan-týystaryna, ilik-shatys juraǵattaryna, jas otaý qurǵandarǵa yrymdap mal bergen eken. Bul dástúr elimizdiń keıbir aımaqtarynda qazirge deıin bar.

«Kógendikpen berilgen maldy jaıdan-jaı beretin mal retinde qaraýǵa bolmaıdy. Ony alǵan adam da kógendikpen berildi dep yrymdap, maldyń basyn kógenge soǵyp, ony aýzyna aq tamyzyp alady. Ony kógendik mal, mal basy dep qaraıdy. Qazaqtyń kógendik saltyna malshylar enshi bólgende, joq-jitikke, kembaǵalǵa, qoly qysqa adamdarǵa járdemdeskende qorasyndaǵy, ıaǵnı kógenindegi malyn beredi», – deıdi Etnograf Bolat Bopaı [3].

Birtýar aqynymyz, jazýshy Qadyr Myrza Áliniń «Qazaq osy» atty týyndysyndaǵy:

«Qazaq osy - alýdaı-aq alatyn,

Al berýden aldyna jan salmaıtyn», – degen óleń joldary halqymyzdyń boıyndaǵy jomarttyq qasıetin aıqyndap turǵandaı.

Qoryta kelsek, jomarttyq tanytý arqyly – Allanyń bizge bergen nyǵmetimen bólisemiz, sol arqyly Rabbymyzdyń razylyǵyna jetemiz. Sondaı-aq, ózgelerge meıirimdilik tanytý arqyly súıikti paıǵambarymyzdyń (Allanyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn) kórnekti súnnetin oryndaımyz.

Jomarttyqty bolashaqqa baǵyttalǵan ınvestıtsııa dep qarastyrýǵa bolady. Zeket bolsyn, sadaqa nemese ózge de jomarttyqtyń túri bolsyn Allanyń qalaýymen jannatqa aparatyn jol bolyp tabylmaq.

  

Qoldanylǵan derekkózder:

[1] «Álı Imran» súresi, 92-shi aıat.

[2] «Hashr» súresi, 9-shy aıat.

[3] Maqsat Mambetjan. Qazaq kimdi jomart degen - Kógendik, keýsen, shúlen taratý dástúrleri. Tengrinews.kz.