Júkti áıelge beriletin syı-saýaptar
Sóz joq, júktilik pen tolǵaq – Allaǵa unamdy isterdiń qatarynda. Óıtkeni, ana ómirge bir Allaǵa ǵana qulshylyq etetin, Muhammed Paıǵambar (s.ǵ.s.) úmbetiniń qataryn tolyqtyratyn, otanyna qyzmet etetin jandy dúnıege ákeledi. Yqylym zamannan-aq, áıeldiń abyroıy da ózi jaryq dúnıe syılaǵan perzentterdiń sany men sapasy arqyly artyp otyrǵan. Búginde kóp balalaly analardyń keýdesine altynnan, kúmisten alqa taǵylýy da – áýeli Allanyń ananyń dárjesin arttyrǵany, odan keıin kúlli halyqtyń kórsetken qurmeti dep bilemiz.
«Kóp týatyn, súıkimdi áıelderge úılenińizder»
Júktiliktiń mańyzdylyǵy sol, ata dinimiz er jigitke jar tańdamas buryn-aq, boıjetkenniń ana bola alý, ómirge kóp urpaq ákele bilý qabiletterine nazar aýdarýdy ósıet etedi. Alla Elshisine (s.ǵ.s.) bir adam kelip: «Ia, Alla Elshisi, men abyroıy, mansaby, mal-dúnıesi bar, biraq (týa almaıtyn) bedeý bir áıeldi jaqsy kórip qaldym. Sol áıelge úılensem bola ma?» dep suraǵanda Paıǵambar (s.ǵ.s.) ony qaıtarǵan. Ekinshi ret kelip suraǵanda da sondaı jaýap alady. Úshinshi ret suraǵanda Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Kóp týatyn súıkimdi áıelderge úılenińizder. Sebebi men sizdermen (Qııamet kúni) basqa úmbetter aldynda kóp bolyp turamyn», - dep jaýap bergen[1]. Minekı, osylaısha, áıel balasyna basqa eshbir jaratylysqa berilmegen, Muhammed Paıǵambardyń (s.ǵ.s.) maqtanyshy bolatyn úmbetti dúnıege ákelý laýazymy násip bolǵan.
Júktiliktiń aýyrtpalyǵy áıeldi tazartady
Júktilik ýaqytyndaǵy túrli fızıkalyq aýyrtpashylyqtar, aýrý-syrqat, jaısyzdyq, Alla qalasa, áıelder qaýymyn sansyz saýaptyń, kól-kósir syıdyń astynda qaldyrmaq. Ózi názik jaratylys bola tura Allanyń qursaǵyna bitirgen amanatyn aıalaý úshin áıel kóptegen qıyndyqty ótkermeı me? Al, hadısterde: «Musylmandy qandaı da bir sharshaý, ne aýrý, ne ýaıym, ne qaıǵy shalsyn, ne zııan shegip, muń bassyn, tipti tiken kirse de Alla onymen kúnálaryn keshiredi»[2], «Qandaı da bir musylmandy zııan shalsa – tikenekten bastap – Alla onymen onyń jamandyqtaryn keshiredi jáne aǵash japyraqtarynan qalaı arylsa, ol da solaı kúnálarynan arylady», - delingen.[3]
Júkti áıelge násip etilgen uly syı!
Ólimniń jáne ólimnen keıingi máńgilik ómirdiń haq ekendigine ıman keltirgen árbir múmin jaqsy ólimdi ótkergisi keletini ras. Al, bul nárse osy dúnıede adam degen atqa laıyqty bolyp, Qudaıǵa qurmetti qul bola bilgen janǵa ǵana beriledi. «Júktilik kezinde nemese tolǵaq kezinde qaıtys bolǵan áıel – sháhıd (ıaǵnı, Alla jolynda qaıtys bolý)» degen maǵynada keletin hadıs[4] júkti áıeldiń qanshalyqty ardaqty ekendigin nusqaıdy.
Júkti áıelder – Jánnatta...
«Júkti, týatyn, emizetin, balalarǵa meıirimdi áıelder, eger olar kúıeýlerine nashar qarym-qatynas jasamasa jáne namazdaryn oryndasa, mindetti túrde Jánnatqa kiredi»[5]. Keıbir ǵalymdar osy hadıske baılanysty «áıelder týatyn, emizetin, balalarǵa meıirimdi bolǵan qalyptarynan ajyramaǵanǵa deıin eń jaqsy, eń berekeli áıelder sanalatyn bolady» degen eken. Taǵy birde Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Senderge Jánnattyń turǵyndarynan bolǵan áıelderińdi aıtaıyn ba? Bular jaqsy kóretin, kóp týatyn, kúıeýlerine paıdaly bolǵandar. Mundaı áıel eger kúıeýi ashýlansa, qolyn onyń qolyna qoıyp: «Sen maǵan razy bolmaıynsha kózimdi ilmeımin» dep aıtady» degen[6].
«Tar qursaǵyn keńitken» analar arqalaǵan amanat
Ómirge bala ákelý, ony tárbıeleý, jetildirý – asa aýyr ári jaýapkershiligi mol qyzmet. Adam tárbıeleý – eń qıyn mamandyq. Eń qyzyǵy, bala sol tárbıeniń basym bóligin ana qursaǵynda alady eken. Ana qursaǵy – onyń eń alǵashqy mektebi, minez-qulqy qalyptasatyn altyn mekeni. Sábı onda tánine qajetti qorekti ǵana emes, rýhanı azyqty da sińiredi. Endeshe, júkti áıel eń alpaýyt degen erkek arqalaı almaıtyn júkti kóterip júr emes pe? Bul – batyrlyq. Ekinshi jaǵynan, «balany tárbıelemes buryn ózińdi tárbıele» degen qaǵıdaǵa sáıkes, áıelge ózin tazartýy qajet bolady. Ar tazalyǵyn, jan tazalyǵyn, tán tazalyǵyn únemi kúzetý ońaı sharýa emes. Ol úshin anaǵa qursaqqa bala bitkenge deıin de, bitkennen keıin de únemi duǵada bolý, qursaqtaǵy sábıdiń qulaǵyna Quran únin quıý qajettiligi týady.
Árbir ata-ana balam ólimnen keıin de jalǵasatyn sadaqa, kúnálarymyz úshin kóz jasyn tógip, alaqanyn jaıyp, Alladan keshirim suraıtyn salıhaly perzent, kózimizdiń qýanyshy, kóńilimizdiń aldanyshy bolatyn urpaq bolsa dep tileıdi. Jáne sondaı tulǵa qalyptastyrý úshin tyrysady, bar eńbegin jumsaıdy. Kórkem minezdi, Allasyn tanyp, Onyń aldyndaǵy mindetterine uqypty oryndaıtyn balany tárbıelese syıy men saýabyn Rabbylarynan kútedi. Bul syıdan «on aı kóterip, omyrtqasy úzilgen, aıazdy kúnde aınalǵan, bultty kúnde tolǵanǵan, tar qursaǵyn keńitken, tas emshegin jibitken» analardyń da úlesi bar dep úmit etemiz...
[1] Ábý Dáýd, Násaı.
[2] Buharı, Mýslım.
[3] Buharı, Mýslım.
[4] Ábý Dáýd.
[5] Hakım, Tabaranı.
[6] Násaı, Tabaranı.
