Jumaqty aıdaladan emes, aınalańnan izdegen lázim
Qantógis pen ozbyrlyqtyń oshaǵyna aınalǵan Sırııa… Jalǵan urandar men jalań úmitterdiń, sharıǵatqa qaıshy senimniń qurbany bolǵan 47 otandasymyz elge qaıtaryldy. Beınelep aıtqanda, quzyrly mekeme ókilderi taǵdyry tálkekke túsken 47 adamdy jer betindegi tamuqtan arashalap aldy. Qazir olarǵa materıaldyq hám moraldyq turǵydan kómek kórsetilýde.
Qarý asynyp, beıbit eldiń berekesin qashyrǵan ozbyrlardyń maqsaty ne? Qatelik qaıdan ketti? Ne istemek kerek? Osyǵan az-kem toqtalsaq.
Sırııadaǵy soǵys – jahandyq saıası teketires. Sol teketirestiń dinı jaǵynan góri saıası múddesi basym.
Birinshiden, musylman elderin bylaı qoıǵanda, Frantsııa, Anglııa, Reseı syndy memleketterdiń azamattary Sırııadaǵy oq pen ottyń ortasynda ómir súrýde. Lańkeste ult bolmaıdy degeni osy bolsa kerek. Al álemdik buqaralyq aqparat quraldary qoǵamǵa «Islam terrorızmi» degen túsinikter men kózqarastardy tańýdan taıynar emes. Islamdy úreıdiń dini retinde tanytýda. Ásilinde solaı ma? «Islam» sózi «beıbitshilik, amandyq» degen maǵynany bildirse, asyl dindi ustanǵan adam qalaısha «qanisher» bolýy múmkin? Lańkes eshqashan musylman bola almaıdy.
Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) óz hadısterinde naǵyz musylmanǵa tán sıpattardy egjeı-tegjeıli túsindire kele bylaı degen: «Shynaıy musylman tilimen de, qolymen de eshkimge zııanyn tıgizbegen jan. Shynaıy musylman – ózine qalaǵan nárseni ózgege de laıyqty kórgen keńpeıildi jan». Alla Elshisi taǵy birde: «Kemel musylman kim?» degen saýalǵa: «Kemel musylman – aınala-tóńiregine, qoǵamǵa kómegi tıgen pende» dep jaýap bergen eken.
Ekinshiden, Sırııa asqandardyń basym bóligi – ǵalamtor arqyly sanasy ýlanǵandar. Dinniń negizin bilgen adam sheteldegi jeke tulǵalardyń kúmándi ýaǵyzdaryna aldanbaıdy. Úıdiń, aǵashtyń shaıqalmaýy irgetasy men tamyryna baılanysty ǵoı. Sol sekildi adamnyń dinı senimde adaspaýyna alǵashqy bilimi kóp áser etedi.
Óz elimizde orta jáne joǵary dinı ilim alǵan adam jalǵan úmitter men urandarǵa aldana qoımaıdy. Adam sanasyna birinshi dástúrli dinniń qundylyqtary egilse, munyń nátıjesinde onyń boıynda teris aǵymǵa toıtarys beretin ımmýnıtet qalyptasady. Medreselerimiz kolledj deńgeıine kóterildi. «Nur Múbárak» ýnıversıtetinde magıstrlik, tipti doktorlyq ǵylymı dárejesin ıemdenip shyǵýǵa bolady.
Búginde elimiz boıynsha meshitterdiń janynda 966 dinı saýat ashý kýrstary jumys isteıdi. Kýrstyń negizgi qyzmeti – azamattarǵa alǵashqy din negizderin úıretý.
Ótken jyly aýyldyq, aýdandyq, oblystyq, qalalyq, respýblıkalyq meshit janyndaǵy dinı saýat ashý kýrstarynda 82 401 adam saýat ashty. Olarǵa Quran oqý, hadıs, aqıda, ıman sharttary, Islam ádepteri syndy pánderden dáris júrgizildi.
Úshinshiden, ózge eldegi jeke adamnyń pátýasyna qulaq asý – úlken qaýip. Shetelde qabyldanǵan pátýa bizdiń eldegi jaǵdaımen sáıkes kelmeýi múmkin. Óıtkeni halqymyzdyń san ǵasyrlyq ómir tájirıbesi negizinde qalyptasqan salt-dástúri bar. Bizdiń dinimizde sharıǵatqa qaıshy kelmegen salt-dástúr quptalady. Al joraly jurtymyzdyń urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp kele jatqan ádet-ǵurpy tunyp turǵan tárbıe men izgilik emes pe? Ár eldiń óz dástúri men dinı joly bolady. Qarapaıym mysal: bizde bata berý dástúri sanamyzǵa sińip ketken. Al mundaı ıgi dástúr ózge musylman elderinde qalyptaspaǵan. Pátýa berýde jergilikti dástúrdiń eskeriletini sondyqtan. Demek, ózgeniń pátýasyna quldyq urý – qaterli qaýip.
2018 jyly QMDB Sharıǵat jáne pátýa bóliminiń mamandary 5 922 adamnyń suraǵyna jaýap berdi. Suraqtardyń basym bóligi www.fatua.kz saıtyna kelip túsken. Jeke pátýa surap kelgen adam sany 1750-ge jetken. Al múftııatqa qońyraý shalyp, kókeıde júrgen saýalyna jaýap alǵan azamattar sany – 1590.
Jýyrda Astana qalasyndaǵy 10 meshitte «Dinı aqparat berý» ortalyǵy ashyldy. Al, respýblıkalyq «Áziret Sultan» meshitinde táýlik boıy jumys isteıtin senim telefony (nómiri: 33 30 30) iske qosyldy. Qazir dinge qatysty kókeıde júrgen kez kelgen máselege oraı ońtaıly ýaqytta jaýap alýǵa bolady.
Tórtinshiden, múftııat táýelsizdik jyldarynda Egıpet Arab Respýblıkasynyń, Túrkııanyń, Malaızııanyń, Tatarstannyń, Ózbekstannyń, Qyrǵyzstannyń Dinı basqarmalarymen ortaq memorandým qabyldady. Maqsat – tájirıbe almasý, ortaq sharalardy birlese júzege asyrý, t.b. Múftııat shetelde bilim alǵysy keletin azamattardy bastapqy bilimdi óz elimizde alýǵa shaqyrady. Adamnyń dinı senimde adaspaýyna alǵashqy bilimi kóp áser etedi. Óz elimizdegi medrese men ýnıversıtette bakalavr dárejesin alǵan shákirt shetelde kez kelgen adamnyń qurǵaq sózine ermeıdi.
Elimizdegi joǵary jáne orta bilim beretin dinı oqý oryndarynda Islam baǵytynda ilim alýǵa tolyq múmkindik bar. Búginde «Nur Múbárak» ýnıversıteti men medreselerdi jyl saıyn 500-ge jýyq maman bitirip shyǵady. Osy rette jastardy otandyq orta jáne joǵary bilim oshaqtarynda dinı ilim alýǵa shaqyramyz.
Jumaqty aıdaladan emes, aınalańnan izdeý lázim.
Aǵabek QONARBAIULY,
QMDB baspasóz hatshysy
