JYLQYNYŃ BAS SÚIEGIN QABIR BASYNA QOIýǴA QATYSTY MÁLIMDEME
Qazaq halqynyń maldyń basyna erekshe qurmetpen qarap, qadirli qonaǵyna bas tartatyn dástúri barshaǵa aıan. Sondaı-aq elimizdiń shyǵys jeriniń keıbir aýdandarynda mújilgen bas súıekti de aıaq astyna tastamaı, úıdiń tóbesine, adam aıaǵy baspaıtyn bıikteý jerge qoıady.
Sonymen qatar, kisi qaıtqanda jyldyq asyna soıý maqsatymen óziniń mingen jylqysynyń jal-quıryǵyn kúzep erkin qoıa berý de bizdiń saltymyzda bar dúnıe. Ýaqyty kelip jyldyq asyn ótkizgen soń arnaıy soıylǵan jylqynyń basyn asy ótkenine belgi retinde shyǵys óńiriniń keıbir aımaqtarynda qabir basyna aparyp qoıý ádeti de kezdesip jatady. Bul ádet barlyq halyqqa tán emes ári bul sońǵy ýaqytta umyt bola bastady. Áý basta bul salttyń bastaýy kóne nanym-senimderge baılanysty máıitpen birge mingen atyn jerleýden bastalǵandyǵyn aıtýǵa bolady. Degenmen, babalarymyz sanaly túrde Islam dinin qabyldaǵannan keıin marqummen birge tek qana syrtyna oraǵan kebini ǵana kómilip, atalmysh salt toqtaý tapqan.
Sondaı-aq, erge qanat bolyp, talaı qan maıdannan alyp shyqqan jan serigine aınalǵan tulpary ólgende batyrlarymyz olardyń basyn aıaq asty etpeı bıik tóbelerdiń basyna qoıǵan oqıǵalardy da kezdestirýge bolady. Buǵan mysal retinde Qabanbaı batyr babamyzdyń Qýbas atty sáıgúliginiń basy bıik taýdyń basynda bertinge deıin saqtalǵandyǵyn keltirýimizge bolady.
Asqa soıylǵan maldyń basyn qabirge aparyp qoıýdy sharıǵatymyz talap etpeıdi. Alaıda, Islam dini shamasy kelgen kisi as berip, dastarqan jaıyp, Quran oqytyp, kópshiliktiń duǵasyn alamyn dese oǵan tyıym salmaıdy. Sonymen qatar, jergilikti ulttyń sharıǵat qaǵıdalaryna qarsy kelmeıtin salt-dástúr, ádet-ǵuryptaryn da mansuqtamaıdy.
Alaıda salt-dástúrin qoǵam jaǵdaıyna saı jańǵyrtyp otyratyn dana halqymyz “Dástúrdiń ozyǵy bar, tozyǵy bar”dep ózektiligi azaıǵan keıbir yrymdar men tyıymdardy ózgertip otyrǵan.
Sharıǵat talaby boıynsha zırattardyń qoqys sııaqty qajetsiz zattardan taza bolýy, ıt-qustardyń beleń almaýy shart.
Osy oraıda, Abaı oblysy boıynsha zırattarǵa tazalyq jasap, qabirler arasyndaǵy turmystyq, qurylys jáne t.b. qaldyqtar men qoqystardy tazalaý barysynda Semeı qalasy Tókesh Ybyraıuly meshitiniń azanshysy Jeldibaev Murat Saılanuly kezdeısoq bir qabir basyndaǵy bas súıektiń sharıǵattyń talaby emes ekendigin, qazaq halqynyń Islamǵa deıingi kóne dinı nanymymen baılanysty ádet ekendigin jetkizgen. Biraq túsindirý barysynda kóne yrymnyń shyǵý tarıhyn, jasalyp kelgen sebebin, ózektiliginiń qazirgi kezde azaıǵanyn tolyq túsindirip ótpegen. Buǵan qatysty tıisti túsindirý jumystary júrgizildi.
Asqar ÁBITAIULY
Abaı oblysynyń bas ımamy
