Astana – alty alashtyń rýhanı temirqazyǵy
Bısmıllahır-Rahmanır-Rahım!
Bıyl Alashtyń aıbynyn asqaqtatqan – Astanamyz jıyrma jasqa toldy. Osyǵan oraı, Qazaqstan úkimeti Elordanyń torqaly toıyn saltanatty túrde atap ótýge sheshim qabyldady. Eski tarıhymyzǵa kóz júgirtsek, kóshpeli qaýym baǵzyda qaǵandar tý tikken astanany «orda» dep ataǵan. Túrki tilinde «orda» sóziniń eki maǵynasy bar. Birinshiden, handardyń otaýy, ekinshiden, áskerı ortalyq. Tarıhymyzdaǵy babalarymyz negizin salǵan memlekettiń kópshiligi mılıtarızmge negizdelgen áskerı memleketter bolatyn. Osy sebepten de, sol dáýirlerde memleket ortalyǵynyń «orda» atalýy zańdy edi. Dese de, túrkiler Islam dinin qabyldaǵannan keıin olardyń «orda» týraly paıym-kózqarasy transformatsııaǵa ushyrady.
Qazaqtyń uly bıleýshileriniń biri – Eńsegeı boıly Er Esim han 1598 jyly Túrkistan qalasyn astana etip bekitti. Osy kezden bastap, Alash balasy memleket ortalyǵyn «astana» dep ataı bastady. Jalpy, Islam mádenıetinde rýhanı ortalyqtar «astana» (parsy tilinde asıtana – ortalyq, tabaldyryq) dep atalady. Túrkistannyń astana bolýynyń sebebi: musylmandar ondaǵy Áziret-Sultan rýhanı keshenin «astana» dep ataıtyn. Osylaısha, buryn memleket ortalyǵyn «orda» deıtin Alash jurty dinı tanymynyń keńeıe túsýine baılanysty endi bas qalany «astana» dep ataýdy ádetke aınaldyrdy.
Elbasymyz N.Nazarbaevtyń táýelsizdik alǵan jyldary jańa astana retinde Saryarqa tósindegi Aqmolany tańdady. Ásili, bul úlken kóregendik saıasattyń jemisi edi. Tutas eldiń táýelsizdigin nyǵaıtý úshin Elbasymyz N.Nazarbaev astanany Saryarqa tósine kóshirdi. Astana, shyn máninde, ulttyń uıytqysy hám Alashtyń bas qalasyna aınalýy úshin Elbasymyz bastaǵan ult qaıratkerleri jıyrma jyl aıanbaı ter tókti. Sóıtip, minekı, erke Esildiń jaǵasynda ǵalamda joq sáýletti qala boı kóterdi.
Astana tek Qazaqstan táýelsizdiginiń tuǵyry ǵana emes, álemdik beıbitshiliktiń de uıytqysy bolyp keledi. Elbasymyzdyń bastamasymen Astanada álemdik dástúrli dinderdiń 2003 jyldan beri 5 sezi ótti. Osynyń aıasynda álemdik dástúrli dinderdiń Astanada hatshylyǵy qurylyp, búginde bul halyqaralyq uıym turaqty túrde jumys istep keledi.
Qazaqstan 2010 jyly Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymyna tóraǵalyq jasady. Eýropada, Ortalyq Azııada jáne Soltústik Amerıkada ornalasqan 56 eldiń basyn biriktiretin iri aımaqtyq uıymnyń jyl sońynda Elordada sammıti ótip, álemdik beıbitshilikti saqtaý men halyqaralyq yntymaqtastyqty arttyrýǵa qatysty Astana qujaty qabyldandy.
Qazaqstan musylman memleketi sanalatyndyqtan, Islam Konferentsııasy uıymyna 1995 jyldan beri múshe. Quramyna 57 memleket kiretin atalmysh halyqaralyq uıymǵa Qazaqstan 2011 jyly tóraǵalyq jasady. Qazaqstan tóraǵa bolǵan mezgilde Batys pen Islam áleminiń mámilesin nyǵaıtatyn kóptegen ıgi isterge muryndyq boldy. Aıta keterligi, Qazaqstannyń usynysymen uıymnyń ataýy «Islam yntymaqtastyq uıymy» (IYU) bolyp ózgertildi.
2017 jyly Astanada álemdik EXPO halyqaralyq kórmesiniń shymyldyǵy túrilip, muqym jurt Astananyń ásemdigine tańdaı qaqty. Elordada boı kótergen EXPO qalashyǵynda «Bolashaqtyń Energııasy» taqyrybynda 100-den astam memleket óz ǵylymı-tehnokratııalyq jetistikterin kórmege qoıdy. Bul shara da eldigimizdi muqym ǵalamǵa pash etip, Astananyń mereıin asqaqtata tústi.
Astana – saıasat, Ekonomıka, mádenıet, sportpen qatar dinı qundylyqtar men rýhanııattyń da oshaǵy. Ásirese, Astanany Islam áleminiń soltústiginde ornalasqan musylmandyq naqyshqa baı ásem qalalardyń biri dep maqtanyshpen aıta alamyz. Táýelsizdik jyldary qalada «Sádýaqas Ǵylmanı», «Kýnta qajy», «ál-Ǵanı», «Nur-Astana», «Áziret Sultan», «Áljan ana», «Yryskeldi» sekildi birneshe záýlim meshitter boı kóterdi. Osynyń ishinde Elbasymyz N.Nazarbaevtyń tikeleı bastamasymen irgetasy qalanǵan TMD keńistigindegi on myń adam sııatyn biregeı «Áziret Sultan» meshiti 2012 jyly paıdalanýǵa berildi. «Áziret Sultandy» tek qulshylyq-ǵıbadat atqaratyn meshit emes, mádenı is-sharalar atqarylatyn jáne dinı saraptamalyq telestýdııa jumys isteıtin aqparattyq-mádenı keshen desek bolady. Sondaı-aq, Astanada bir medrese-kolledj jáne Qosshyda qarılar daıyndaý ortalyǵy jumys isteıdi.
Iá, Astana – alty Alashtyń bas shahary!
Astana – ata-babalarymyzdyń asqaq armany, támam jurttyń altyn taǵany, tutas eldiń asyl dińgek – baǵany, halqymyzdyń júregi, ıen dalanyń kindigi, mádenıetimizdiń máıegi, eldigimizdiń rámizi, táýelsizdigimizdiń tuǵyry, memlekettiligimizdiń negizi, Alash balasynyń qulaq kúıi hám lebizi...
Astana aıbynyn toqsan kún tolǵap, Alla Taǵalaǵa qansha toba-shúkir jasasaq ta azdyq etedi. Astana osyndaı qadaý-qadaý oı-tujyrymǵa negiz bolar fazıletimen kóńilge ılahı shabyt beredi, kózge ottaı basylady.
Serikbaı qajy ORAZ, Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı
