Jan tásilim halindegi adamǵa qalaı kómektesemiz?

Jaǵdaıy nasharlap, jan tapsyraıyn dep jatqan adamǵa janyndaǵy kisiler ne isteı alady?

Ответ

Jan tapsyraıyn dep jatqan adamdy oń búıirine jatqyzyp júzin qubylaǵa burý – súnnet. Sebebi, hazreti paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Mádınaǵa kelgen kezde Barr ıbn Marýr degen kisi jaıly surady. Sahabalar (r.a): «Ol dúnıeden ótti. Malynyń úshten birin saǵan berýdi jáne jan tásilim eterde júzin qubylaǵa qaratýdy ósıet etti», – dep jaýap berdi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Onda ol ıslamdy tańdapty. Malynyń úshten birin balasyna qaıtardym», – degen.

Maýlana Nızamnyń «ál-Álamgırııa» pátýálarynda: «Jan tásilim halindegi kisi oń búıiri qubyla tarapyna keletindeı etilip, júzi qubylaǵa qaratylyp jatqyzylady. Bul – súnnet amaly», – delingen.

«Ál Bahr ar-Raıqta» da: «Jan tásilim halindegi kisi oń búıiri qubyla tarapyna qaraıtyndaı qısaıtyńqyrap jatqyzylyp, júzi qubylaǵa qaratylady. Sebebi, ol ǵıbrat etilgen súnnet. Ony oryndaý qıyn bolsa, onda aıaǵyn qubylaǵa baǵyttap, shalqalaı jatqyzyp, basyn kóterińkirep, júzi qubylaǵa qaratylady», – delingen. Eger bul da naýqasqa qıynshylyq týdyratyn bolsa, onda sol kúıinde qaldyrýǵa ruqsat.

Jan tapsyraıyn dep jatqan adamǵa «Lá ıláhá ıllallah» kálımasyn aıtqyzý úshin qasynda sháhada kálımasyn (kýálik sózi) qaıtalap turý – mustahab. Sebebi, Ibn Omar Ábý Hafs (r.a.) rıýaıat etken hadıs-sháripte Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Jan tapsyraıyn dep jatqan adamǵa «Lá ıláhá ıllallah» kálımasyn aıtyp turyńdar. Óıtkeni ólim halindegi musylman «Lá ıláhá ıllallah» dese tozaqtan bosatylatynyna shúbá joq», – degen.

Ólim halinde jatqan adamǵa qyryldap qalmaı turyp, «Áshhádý állá ıláhá ıllallah ýá áshhádý ánná Mýhammadar rasýlýllah», – dep kálımany jaı daýyspen aıtyp turý kerek. Biraq bul sózdi aıtqyzý úshin ony qınamaý kerek.

«Lá ıláhá ıllallah» degennen soń dúnııaýı sóz sóılemese, oǵan atalmysh kálımáni qaıtalatýdyń qajeti joq. Al eger kálımádan keıin dúnııaýı sóz sóılep qoısa, onda kálımáni qaıta aıtýdy esine salǵan jón.

Jan tapsyraıyn dep jatqan kisiniń janynda bala-shaǵasy men eń jaqyn adamdary jáne dos-jarandarynyń bolýy – mustahab.

Maýlana Nızamnyń (r.a.) «ál-Alamgırııa» pátýalarynda: «Qasynda turǵan kisilerdiń syrqatqa duǵa etýi – mustahab», – delingen. «Ál-Bahr ar-Raıqta»: «Haıyz (etekkir) nemese nıfas (áıelderde bosanǵannan keıingi keletin qan) jaǵdaıdaǵy áıelder jáne júnib, ıaǵnı ǵusyl quıynýy tıis kisiler jan tapsyraıyn dep jatqanda, janynda bolmaǵan jón. Ólim halinde jatqan kisiniń qasyna hosh ıisti átir qoıý – mustahab», – degen.

Ólim halinde jatqan kisiniń qasynda qasıetti Qurannyń «Iasın» súresin oqý – mustahab.

Sebebi, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) Ábý Dáýd (r.a.) rıýaıat etken hadıs-sháripinde: «Aýyryp ólim halinde jatqan adamnyń qasynda «Iasın» súresi oqylsa, ol shóli qanǵan kúıinde jan tásilim etedi, shóli qanǵan kúıinde qabirge kiredi jáne qııamet kúninde de shóli qanǵan kúıinde qaıta tiriledi», – degen.

«Ál-Alamgırııa» jáne «ál Bahr ar-Raıqta»: «Iasın» súresin oqý mustahab jáne ony jan tásilim etkenshe oqıdy», – delingen.

Ábý Hanıfa (r.a.) mázhaby ǵulamalary ólim halinde jatqan kisi janynda «Iasın» súresin oqýdy jón sanaǵan. Al qaıtys bolǵan kisi jýylǵanǵa deıin janynda Quran oqý – mákrúh.

Jan tapsyratyn adam Alla Taǵala týraly jaqsy oıda bolýy kerek. Óıtkeni Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) ımam ál-Buharı, ımam ál-Mýslım (r.a.) rıýaıat etken hadıste: «Ólim halinde «Alla Taǵala ózin jarylqaıdy jáne rahymyna bóleıdi» dep Alla Taǵala týraly tek jaqsy oıda bolýlaryń kerek», – degen.

Qudsı hadıste Alla Taǵala: «Qulym men jaıly qandaı oıda bolsa, men de sondaı bolamyn», – deıdi.

Jan tapsyrǵaly jatqan adamnyń qasynda otyrǵan kisi ony Alla Taǵala týraly jaqsy oıǵa baǵyttap otyrýy – mustahab.

Jan tapsyrǵannan keıin máıittiń kózin jumdyryp jatqan kisi: «Bısmılláhı ýá alá mıllátı rasýlılláh (s.ǵ.s.)» deýi – súnnet.

Sahabalarynyń biri Ábý Sálama (r.a) qaıtys bolǵanda Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) osylaı istegeni týraly rıýaıat etilgen.