Jasandy kirpik jáne tyrnaq jalǵaýdyń úkimi

Assalaýmaǵaleıkúm! Jasandy kirpik jáne tyrnaq jalǵaýdyń úkimi týraly túsindirip jiberseńizder dep edim. Alla razy bolsyn! Kámshat

Ответ

Ýaǵaleıkúmassalam!

Qazirgi tańda kóptegen musylman áıelderdiń jasandy kirpik pen tyrnaq jalǵaýy ádetke aınalýda. Islam sharıǵatynda tyrnaq jalǵaý bylaı tursyn tyrnaqty ósirýdiń ózi kúná.

Sahaba Ánas ıbn Malık: «Bizge murtty qysqartýdy, tyrnaq alýdy, qoltyq jáne áýret túkterin julýdy qyryq kúnnen asyrmaý buıyryldy», – degen[1].

«Raddýl muhtar» kitabynda: «Eń durysy apta saıyn tyrnaqty alý, murtty qysqartý, áýret túgin qyrý, denesin jýý kerek. Bolmasa, bul ister 15 kúnde jasalýy tıis. Qyryq kúnnen asyrý – kúná»[2], – delingen.    

Al bet álpeti otqa kúıip, kirpigi joıylyp, kóriksiz jaǵdaıǵa dushar bolsa nemese aýrýǵa shaldyǵyp, kirpikteri túsip qalsa, sondaı-aq tyrnaqtary túbimen alynyp ketse, osy syndy zárýlik jaǵdaılarda jasandy kirpik jáne tyrnaq jalǵaýǵa ruqsat etiledi. Sharıǵatymyz adamnyń aǵzasynda qandaı da bir aqaý, naýqastyq paıda bolsa, onyń emdelý jolyn qarastyrýdy mindetteıdi [3].    

Alaıda, kirpikti nemese tyrnaqty jáı sándik maqsatynda jalǵasa, ol jaıynda ǵulamalar biraýyzdan haram degen úkim bergen[4]. Óıtkeni ol Allanyń jaratqan jaratylysyn ózgertý bolyp sanalady. Hadıste:   لَعَنَ اللَّهُ الْوَاشِمَاتِ وَالْمُسْتَوْشِمَاتِ وَالنَّامِصَاتِ وَالْمُتَنَمِّصَاتِ وَالْمُتَفَلِّجَاتِ لِلْحُسْنِ الْمُغَيِّرَاتِ خَلْقَ اللَّهِ «Alla Taǵala denege sýret salýshyny, sýret saldyrýshyny, qas terýshi jáne qas tergizýshini, ádemi kóriný maqsatynda tisteriniń arasyn ashqandardy jáne Allanyń jaratylysyn ózgertkenderdi laǵynettedi»[5], – delingen. Sondaı-aq bul másele sharıǵatymyzda tyıym salynǵan shash jalǵaý máselesi qataryna jatady. Kelesi hadıste: «Alla Taǵala shash jalǵaýshyny da, jalǵaǵandy da laǵynettedi», – degen[6]. 

Bul – jasandy kirpik jáne tyrnaqtyń sharıǵattaǵy úkimi. Onyń dáretke baılanysty úkimine kelsek, kirpik sharıǵatymyz belgilegen betti (ıaǵnı, tiginen – mańdaıdyń shetinen bastap ıektiń astyna deıin, al kóldeneńinen – oń qulaqtyń jumsaǵy men sol qulaqtyń jumsaǵyna deıingi aralyǵyn) jýýdyń aıasyna kiredi. Sonymen qatar qoldyń quramyna kiretin tyrnaqty da jýý – paryz.

Jasandy kirpik pen tyrnaqty zárýlik jaǵdaıǵa baılanysty qoıǵan bolsa ári ol sý ótkizbeıtin, sonymen qatar qaıta alynbaıtyn nársemen jasalynsa, onda sol jasandy kirpik pen tyrnaqty jýýmen shekteledi. Munymen dárettiń paryzyn oryndaǵan bolyp sanalady. Eger jasandy kirpik pen tyrnaqty eshbir qıyndyqsyz alýǵa múmkindik bolsa, onda olardy alyp, ol jerdi sýmen jýady jáne qaıta ornyna qoıady[7].       

ÚKIM  

1. Sándik maqsatta kirpik ne tyrnaq jalǵaýǵa tyıym salynady.  

2. Tyrnaqty apta saıyn alý – mustahap. 40 kúnnen asyrý – haramǵa jaqyn mákrýh.  

3. Zárýlik jaǵdaıda jasandy kirpik jáne tyrnaqty qoıýǵa ruqsat etiledi.  

4. Zárýlikke baılanysty qoıylǵan jasandy kirpik pen tyrnaqty alýǵa múmkindik bolmasa, dáret alǵanda ony jýýmen shekteledi. Alaıda alýdyń joly bolsa, kirpik pen tyrnaqty alyp, ornyn jýý mindet.   

[1] Sahıh Mýslım, №4422, 1/222.

[2] «Raddýl muhtar», 3/66.

[3] Ýsama ıbn Shárıkten jetken rıýaıatta, ol bylaı deıdi: «Shól dalada ómir súretin bir arab kelip: «Ýa, Allanyń Elshisi! Dári iship, emdelsek bola ma?» – dep, suraǵanda, Ol (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Emdelińder, rasynda, Alla árbir dertti shıpasymen qosa túsirdi nemese tek bir ǵana dertten basqasynyń emin jaratty», – dep jaýap berdi...» (Súnán Tırmızı, №2038, 4/383).

[4] «Qadaıa fıqhııa mýasara», ál-Azhar ýnıversıteti, 1/34. [5] Sahıh Býharı, №4886, 8/630, Sahıh Mýslım, №2125, 14/105-107. [6] Sahıh Mýslım, №2122.   [7] «Raddýl mýhtar», 1/272, «Ál-jamıǵ lı ahkam ál-Quran», 12/207-208, «Sharhý raýdat at-talıb», 3/109, «Ál-mýǵnı», 6/558-559, «Ál-ınsaf», 1/452.