Qurbandyq malynyń baǵasyn baýyzdaǵannan keıin ólshep baryp aıtýǵa bola ma?
Tiri maldy satý barysynda onyń baǵasyn baýyzdaǵannan keıin shyqqan etti tarazymen ólshep taǵaıyndaýǵa bola ma?
Ответ
Dinimiz boıynsha saýda-sattyq durys júzege asýy úshin baǵa naqty belgili bolýy qajet. Alla Taǵala bylaı deıdi:
لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ
«Ýa, ıman keltirgender! Bir-birińniń mal-dúnıelerińdi aram jolmen jemeńder. Al ózara kelisip, rızashylyqpen jasaǵan saýda-sattyqtyń jóni bólek»[1].
Túsingenimizdeı baǵa naqty bolmasa, eki taraptyń rızashylyǵy, ózara kelisimi tolyq júzege aspaıdy. Alla elshisinen oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn mynadaı derek keledi:
نَهَى رَسولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وَسَلَّمَ عن بَيْعِ الحَصَاةِ، وَعَنْ بَيْعِ الغَرَرِ.
«Alla elshisi oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn tas laqtyryp tıgizý arqyly (qumar oıyndary sekildi) júzege asatyn saýdaǵa jáne ishinde aldaý, túsiniksizdik, belgisizdik bolatyn kelisim sharttarǵa tyıym saldy»[2].
Kitaptarymyzda mynadaı qaǵıda aıtylady: «taraptardyń bir-birimen tartysýǵa sebep bolatyn árbir belgisizdik kelisim-shartty buzady»[3]. Atalmysh kelisim-shartta úlken belgisizdik bar. Sebebi, mal baýyzdalǵannan keıin onyń eti qansha kıllogramm bolatyny belgisiz. Oǵan qosa keıbir maldar tiri kezinde semiz kóringenimen, baýyzdalǵannan keıin eti az ekeni anyqtalady. Al bul bolsa satyp alýshyǵa zııan tıgizedi. Jalpy tiri maldy baýyzdaǵannan keıin shyǵatyn salmaqqa qaraı satý qumar oıynǵa uqsaıdy. Satýshy men satyp alýshy maldyń baýyzdalyp, ettiń ólshenýin kútýge májbúr qalady. Sodan soń bireýi paıda taýyp, al ekinshisi shyǵynǵa ushyraýy ábden múmkin. Negizinde tiri maldyń ishindegi ettiń salmaǵyna qaraı satylmaıdy. Sondyqtan da, kelisim-shart jasalǵan kezde naqty baǵa kórsetilýi shart. Mysaly: myna qoıdyń baǵasy jetpis myń teńge dep aıtylady.
Qorytyndy: Maldyń baǵasy kelisim shart jasalǵan kezde naqty kórsetilýi tıis. Olaı bolmasa jasalǵan saýda buzylady.
Astana qalasy boıynsha pátýaǵa
jaýapty maman Darhanuly Tamırlan
[1] «Nısa» súresi, 29 aıat.
[2] Imam Mýslım, №1513 hadıs.
[3] Mýhammad Taqı Ýsmanı, «Fıqhýl býıýǵ» 2/955.
