Áıelge shalbar kııýge sharıǵat ruqsaty bar ma?
Səlemetsizder me?Áıelderge shalbar kııýge sharıǵat ruqsaty bar ma? Jəne shalbar ústinen tizege deıin túsetin kıim kııýge bola ma ? Suraǵym osy edi. Kıyn bolmasa aıta alasyzdar ma.
Ответ
Sálemetsiz be!
Sizdiń suraǵyńyzǵa jaýap bermesten buryn, bul kıim túrine tigilý ereksheligine mán berip, anyqtamasyn aıqyndap alǵanymyz abzal. Shalbar – adamnyń bel men tobyqqa deıingi denesin jaýyp turatyn kıim túri. Onyń ıýbkadan ereksheleıtin nárse – ózara ekige bólinetindigi. Degenmen, ár bóligi de óziniń jartysyn tolyq jabady. Kezindegi dambal ataýy – kıimniń búgingi bir túri.
Eger bul kıim sharıǵatqa saı bolyp, talap etilgen áýretti jabatyn bolsa, onda ony kııýge bolady. Al, kıimniń sharıǵat talabyna saı bolý úshin shart etiletin nárseler mynaý:
– Áýret jerdi tolyq jabýy, ashyq jerdiń bolmaýy;
– Denege qatty jabysyp, áıeldiń tulǵasyn tolyq aıqyndap turmaýy;
– Astynda ne bary baıqalarlyqtaı juqa bolmaýy;
– Kózge uryp turatyndaı ersi tústi bolmaýy.
Jalpy, ǵalymdardyń kózqarasy boıynsha áıel zaty namazda da, namazdyń tysynda da mindetti túrde barlyq denesi jabylýy kerek degen, tek beti men bilezikten tómengi qol ǵana ashyq bolsa bolady. Aıta keterligi, Hanafı mázhabynda áıeldiń tabany áýretke jatpaıdy.
Endeshe, áýretti tolyqtaı jabatyn kıim óz zatynda jaıyz bolyp tabylady. Jalpy jaıyz bolǵan nárse naqty «bolmaıdy» deıtin dálel kelmeıinshe, óziniń negizgi úkimin joǵaltpaıdy. Ondaı kıimge mysalǵa jibekti aıtýǵa bolady. Ol áýretti jaýyp turatyn shartqa ıe bolsa da, Alla elshisi (s.ǵ.s) ony erkekterdiń kııýine «bolmaıdy» degen. Al, shalbarǵa kelsek, ol áýretti jabady ári oǵan tyıym salǵan naqty dáleldiń joq ekenin kóremiz.
Kerisinshe, bizge jetken keı rıýaıattar shalbardy (dambaldyń) kııýge ruqsat ekenin kórsetedi. Mysaly:
عن عليٍّ رضي الله عنه قال: كنت عند رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم عند البقيع -يعني بقيع الْغَرْقَدِ- في يومٍ مَطِير، فمرت امرأة على حمار ومعها مكاري، فمرت في وَهْدَةٍ من الأرض فسقطت، فأعرض عنها بوجهه، فقالوا: يا رسول الله إنها متسرولة، فقال: «اللهم اغفر للمتسرولات من أُمَّتِي»
Hazireti Álı (r.a) jetkizgen hadıste bylaı delinedi: «Jańbyrly kúni Alla elshisiniń (s.ǵ.s) qasynda baqıǵta[1] edim. Qasymyzdan esekke mingen bir áıel ótti. Qasynda esekti ustaǵan adamy da bar edi. Sóıtip ol áıel bir saı jerge jetkende eseginen aýyp tústi. Alla elshisi (s.ǵ.s) ol áıelden lezde kózin alyp qashty. Sondaǵy adamdar: «Ýa, Alla elshisi, onyń shalbary (dambaly) bar ǵoı», – dedi. Sonda Alla elshisi (s.ǵ.s): «Ýa, Alla, meniń úmmetimniń shalbar (dambal) kıgenderine keshirim etkeı», – dedi»[2].
Sondaı-aq, Ábý Hýraıradan (r.a.) jetken hadıste mynadaı oqıǵa baıandalady:
بينما النبي صلى الله عليه وآله وسلم جالس على باب من أبواب المسجد، مرت امرأة على دابة، فلما حاذت بالنبي صلى الله عليه وآله وسلم عَثَرَتْ بها، فأعرض النبي صلى الله عليه وسلم، وَتَكَشَّفَتْ، فقيل: يا رسول الله، إن عليها سراويل، فقال: «رحم الله المتسرولات»
«Paıǵambar (s.ǵ.s) meshittiń esikteriniń birinde otyrǵanda, bir áıel kóligimen ótip bara jatty. Ol Paıǵambardyń (s.ǵ.s) janynan ótip bara jatqanynda shalynysyp qaldy. Paıǵambar (s.ǵ.s) teris qarady. Áıeldiń kıimi ashylyńqyrap qaldy. Adamdar: «Ýa Alla elshisi, onyń dambaly bar eken», – dedi. Sonda Paıǵambar (s.ǵ.s): «Alla dambal kıgenderge meıirimin tóksin», – dedi».[3]
Bul hadısterdiń jetý joldary álsiz bolǵanymen, rıýaıat etýshilerdiń kóp bolǵany úshin hasan dárejesine kóterilip, onymen amal etý jaramdy sanalǵan. Iaǵnı, kezinde dambal bolyp sanalǵan kıimderdiń búgingi tańda ataýy shalbar bolyp ózgergenimen, negizgi úkim ruqsat kúıinde qaldyrylady. Al, ol kıimniń keı ózgeristerge ushyraýy salt-dástúrge, qoǵamǵa qaraı ózgere beredi. Biraq, qalaı bolǵanda da joǵaryda kórsetilgen sharttardyń sheńberinen shyqpaýy kerek.
Keı adamdar shalbar kııý áıelge jaıyz emes, sebebi onda erkekke nemese kápirlerge elikteý, uqsaý degen túsinik bar degen ýáj aıtar bolsa, olarǵa bylaı dep jaýap qaıtarylady:
Áıelderdiń shalbar kııýine bola erkekke uqsaýǵa qatystyrý orynsyz. Sebebi, bul kıim túriniń erkekterge arnalǵan ári áıelderge arnalǵan túrleri bar.
Al, kápirlerge, ıaǵnı musylman emesterge uqsaý degenge kelsek, kıim máselesinde negizge alynatyn nárse – áýretti jabý. Kıim kııý de ádettegi nárse. Onyń ımanmen tikeleı qatysy joq. Oǵan dálel Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) Sham halqynyń shapanyn kıgeni[4]. Eskere ketsek, ol kezde Sham halqy áli musylman emes-ti, ıaǵnı áli kápirlerdiń ólkesi bolǵan. Paıǵambar (s.ǵ.s) solaı bola tura olardyń kıimin kıdi ǵoı... Demek, shalbar kápirlerdiń ólkesinen kelgen kıim degen kúnniń ózinde de, áýretti jaýyp, áıel denesiniń tulǵasyn jasyratyn bolsa, ony kıe berýge bolady.
Al, osyndaı shalbardyń syrtynan ıýbka kıip, shalbardyń jasyra almaǵan tetikterin jabar bolsańyz, onda ol nur ústine nur bolady.
Al, haram bolatyn kıim – belgili bir din ókiline uqsaý úshin kıilgen, dinı seniminiń rámizi bolǵan kıim[5].
Toqeterisi: áıel zatyna arnalǵan shalbar joǵaryda aıtylǵan sharttardyń qaısy birine qaıshy keletin bolsa, ondaı shalbarǵa múldem ruqsat joq. Áıel úshin eń durysy – qarapaıymdylyǵyn kórsetetin kıim bolyp qala bermek. Eń durysyn Alla biledi.
Aıbek Ábdiqadyr
Muslim.kz caıtynyń dinı sarapshysy
[1] Madınadaǵy qabiristan.
[2] Bazzardyń «Mýsnad» kitabynda kelgen.
[3] Baıhaqı «Shýǵabýl-ıman»
[4] Býharı, Mýslım.
[5] Mysalǵa: ıahýdıge uqsaý úshin olardyń taqııasyn kııý, úndiske uqsaý úshin sarı kıip shekesin boıaý, kresti bar alqa taǵý t.b.
