Áıel kisi «talaq» dese, onysy talaqqa sanalady ma?
Assalamýǵaleıkým! Áıel kisi «talaq» dep aıtsa talaqqa sanalady ma? Baýyrjan.
Ответ
Ýaǵaleıkýmýssálám ýá rahmatýllahı ýá bárakátýh!
1. Eri áıeline talaq etýge ókilettilik bergen bolsa, áıeli ózin talaq ete alady. Muny «táfýıdı talaq»deımiz[1]. Talaqtyń bul túri aıtylǵan sózge qaraı - «rıjǵı talaq» nemese «baın talaq» úkimin alady.
2. Áıel kisi erimen belgili aqyǵa kelisip, «talaǵyn» satyp alýy múmkin. Buny «húlǵ» dep ataıdy. Bul - «kishi baın talaq» úkimin týdyrady[2].
3. Áıel kisi keıbir zárý jaǵdaılar sebepti qazyǵa (búginde musylman sot) júginip, sot arqyly ajyrasýǵa quqy bar.
Bulardan ózge áıel kisiniń óz betinshe «talaq» dep aıtqan sózi – talaq bolyp eseptelmeıdi.
Dinimizde talaq etý quqy - tikeleı otaǵasyna tán[3]. Joǵaryda saıyp ótilgenderdi aıtpaǵanda, áıel kisige tikeleı talaq etý múmkindigi berilmegen. Bul - áıel zatynyń názik tabıǵatyn, ári asa sezimtaldylyǵyn eskergendikten bolsa kerek.
Bunymen qatar, Paıǵambarymyz Muhammed (s.ǵ.s.) myna buıryǵyn aıtpaı ketýge bolmaıdy. Ol (s.ǵ.s.) bylaı deıdi:
«Qaısybir áıel eshqandaı zalal kórmese de kúıeýinen talaq suraıtyn bolsa, ol áıelge jánnattyń ıisi haram»[4].
Sondyqtan da, qıt etse «ketemge» basyp, ajyrasýdy kózdeýdiń kúná ekendigin esten shyǵarmaǵan jón.
[1] Mysaly, eri áıeline: «Ózińdi qalaǵan ýaqytta talaq et» dese, áıel kisi sol mezette nemese basqa ýaqyttarda talaq ete alady. Alaıda, «qalaǵan kezde» dep emes, jaı: «Ózińdi talaq et» degen jaǵdaıda, áıeldiń tek sol mezette, sol májiliste ǵana talaq etý quqy bar. Eger, ornynan turyp, ketip, basqa nárselermen shuǵyldansa, eseptelmeıdi.
[2] Rıjǵı talaq - úsh haıyz ýaqyty ishinde qaıta tatýlasýǵa múmkindik bar, neke jańartpaıdy. Baın talaq – «úlken baın» jáne «kishi baın» talaq bolyp bólinedi. Úlken baın talaqta qaıta qosylý múmkindigi joıylady. Kishi baın talaqtan keıin - áıeldiń rızalyǵymen qaıta neke jańartýǵa múmkindik bar.
[3] Aqyl-esi durys, kámiletke tolǵan bolýy shart.
[4] Ábý Dáýid: Kıtabýt Talaq – bábý fıl Hýlı- №2226 hadıs.
Abdýsamat Qasym
