Өтіріктен де ауыр күнә

Үлкен ақыл иелері – ой-пікірлерді талқылайды, орта ақыл иелері – оқиғаларды талқылайды, ал төмен ақыл иелері – адамдарды өсектейді.

Өтірік айтудан да төмен сөз түрі бар. Бұл рухани төмен ортада белең алады. Жүрегі мен жаны кірлегені соншалықты адам баласына жала жабу бойына біткен мінезге айналады. Бұл өмірлік ұстанымы, ой-пікірі ортақ болмау салдарынан туындайды.

Жүректегі кек алу мен көреалмаушылық кесірінен адамның сыртынан жала жауып, кінәсіз кісінің ар-намысын кірлетуге барын салады. Жала жабу – өтірік пен жалған куәлік қосындысынан пайда болатын күнә.

Құртуби: «Жала жабу – бауырыңды жасамаған күнәмен айыптау», – деген.

Жалпы, жала жабу арабшада «бухтан» сөзінен туындайды. Бұл сөздің түп мағынасы – естуші жағасын ұстап таң қалатын сөз. Бұл дегеніңіз – бейкүнә адам жайлы жаман ой қалыптастыру, сол арқылы адамдар арасында кісінің қадір-қасиетін түсіруге әрекет етеді.

Табиғин Фудаил бин Ғияд: «Ақыр заманда жала жабушы және кісіні айыптаушы адамдар болады. Олардан сақ болыңдар. Олар ең жаман адамдар. Жүректерінде Исламның нұры болмайды. Олардың амалдары Алла құзырына көтерілмейді»,[1] – деген екен.

Расымен де, қоғамда жала жабу жоқ емес. Құдайдан қорықпайтын және ақыретте есеп-қисапты ұмытқан адам үшін жала жабу басқа да қарапайым сөздерден ешбір айырмашылығы жоқ. Жала жабу арқылы өзінің пенделік мақсаттарын жүзеге асыруға асығады. Ислам діні адал да таза жолға шақырады. Әрбір адамды тектілік һәм бекзаттыққа үндейді. Ол үшін тазалық қажет. Барынша ой мен сананы таза ұстау қажет. Ойы таза адамның тілі тазара түседі. Сөзі түзелген адамның ісі де оңала бастайды.

Әбу Һурайрадан (р.а.) риуаят етілген хадисте Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ғайбаттың не екенін білесіңдер ме? – деп сұрайды. Адамдар: «Алла және Оның елшісі жақсырақ біледі», – десті. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) сонда: «Бауырыңды ұнатпайтын тұсымен еске алуың», – деді. Сонда біреу: «Менің айтқаным бауырымның бойынан табылса ше?» –деді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Сенің айтқаның оның бойында болса – ғайбат еткенің, ал оның бойынан табылмаса – жала жапқаның», – деді[2].

Имам Науауи: «Ғайбат – кісі жоқ кезде сыртынан айтылған сөз. Жала жабу – кісінің бетіне жоқ нәрсені айту. Бұл екеуі де харам», – деген.

Убадат бин Сомит (р.а.): «Алла елшісі (с.ғ.с.) маңайында бір топ сахаба тұрғанда былай деді: Кәне, Аллаға ешнәрсені серік қоспауға, ұрлық жасамауға, зина етпеуде, балаларыңды өлтірмеуге, қарсы алдында тұрып жала жабуға, жақсылық етуде күнә жасамауға маған ант етіп, байғат етіңдер. Кімде-кім сертінде тұрса, сауабын Алладан алады. Кімде-кім сертінің бірін бұзса, осы дүниеде жазасын тартады да, онысы өтеп болады. Ал, кімде-кім сертін бұзып, онысын Алла Тағала жасырып қалса, ол Алланың еркінде. Қаласа кешіреді, қаласа жазалайды», – деді. Біз баршамыз осы айтқандарға серт еттік»[3], – дейді.

Бағдат Абдукаримов