Kishipeıildilik – kishilik emes
Kemeline kelgen sońǵy din bolǵandyqtan da Islamda qaǵys qalǵan másele joq. Ómirdiń basym baǵyttary ǵana emes, adam balasynyń ishki jan dúnıesine qatysty qundylyqtar da tolyqtaı qamtylǵan. Aıtalyq, dinimizde minez-qulyqqa asa mán bergen. Asyl dinimiz, ásirese, kishipeıildilik qasıetke arnaıy kóńil bólip, erekshe den qoıady.
Tipti, bul qasıettiń ardaqtylyǵyn basa aıtqany sondaı, Quran Kárimde Alla Taǵala has quldardyń sıpaty retinde bylaı baıandaıdy: «Rahmannyń has quldary jer betinde sypaılyqtyń sheginen aspaıtyn jandar. Olarǵa jón bilmes nadandar til qatqanda (nadanmen nadan bolmaı) olarǵa Aman bolyńdar dep óz jónimen kete beredi»[1].
Bul qasıettiń asa ardaqty bolýynyń ózindik mán-mańyzy bar. Aıtalyq, kishipeıildilik bolǵan jerde adam balasynda tákápparlyq pen menmensiný sııaqty jaman qasıetter bolmaıdy. Sony bilgen dana halqymyz «Jemisti aǵash ıilip turady» dep, kishipeıildi adamnyń rýhanııaty jemisti, izgiligi mol, jan dúnıesi baı adam retinde sýretteıdi.
Adamzattyń asyl táji Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) hadıs sháripteriniń birinde: «Sadaqa baılyqty kemitpeıdi. Alla keshirimshil pendesin ardaqty etip, kishipeıil qulynyń mártebesin joǵary etedi»[2], – dep nasıhattaıdy. Shyndyǵynda, tákápparlyq qasıeti Ibilisti jánnattan shyǵarǵan bolsa, al kishipeıildik qasıeti adam balasynyń mártebesin ósirip, ony jánnatqa jeteleıdi.
Alla Elshisi (s.ǵ.s.) óziniń uly mıssııasy týraly: «Rasynda, men kórkem minezdi kemeldendirý úshin jiberildim»[3], – dep túsindirgen. Taǵy bir hadıste Alla Rasýli (s.ǵ.s.) mynadaı bir mańyzdy ósıet aıtady: «Keshirimdi bolý men kishipeıildilik hám jumsaqtyqtan násibi bolmaǵannyń kórkemdikten ári jaqsylyqtan da násibi bolmaıdy»[4]. Al, kishipeıildilik – kórkem minez-qulyqtyń aınymas bir bólshegi. Shyndyǵynda da, kishipeıil bolý –barlyq Paıǵambarlardan, izgilerden, adamzat tarıhyndaǵy aıtýly tulǵalardan mıras bolyp bizge jetken uly qundylyq.
Ánás ıbn Malıkten (r.a.) rıýaıat etilgen myna bir hadısinde Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) atalmysh qasıettiń adamzat balasynyń ómirindegi máni men mańyzy týrasynda bylaı dep buıyrǵan: «Alla Taǵala maǵan bir-birińizge qarsy kishipeıildilik tanytýdy jáne keıbireýlerińizdiń basqaǵa zulym etpeýlerińdi ámir etti»[5].
Aısha anamyz (r.a.): «Kúmánsiz sender qulshylyqtyń eń jaqsysyna selqos qaraısyńdar, ol – kishipeıildilik», – degen eken. Rasynda, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qııamettegi mızam tarazysynda aýyr basatyn nárseniń kórkem minez-qulyq ekenin ósıet etedi. Demek, kishipeıildik tantytýdyń ózi qulshylyq bolyp tabylady eken.
Mine, osyndaı izgi mátinderden bul qasıettiń shyn musylmannyń basty sıpattarynyń biri ekenin ańǵara alamyz.
Danyshpan Abaı hakim de:
Bir jerde birge júrseń basyń qosyp,
Birińniń biriń sóıle sóziń tosyp.
Birińdi biriń ǵızzát, qurmet etis,
Turǵandaı beıne qorqyp, janyń shoshyp, - dep, adamzatty kishipeıildilikke shaqyrady.
Ózderiniń ómirin Islamnyń negizderimen ushtastyra bilgen dana halqymyz «Ulyq bolsań, kishik bol» dep túıindeıdi. Shyndyǵynda da, kishipeıildilik – musylmannyń asyl qasıeti.
Rýslan Baızaqov
«Ar-Rahman» meshitiniń bas ımamy
