ORAZA AIT - ULYQ MEREKE

Aılardyń tóresi, kúlli musylman balasy úshin qasıetti Ramazan aıymen qımaı qoshtasatyn kún de kelip jetti. Ramazan - qulshylyq pen sabyr, bereke men birlik, meıirim men qaıyrymdylyq aıy bolsa, osy qasıetti aıdyń aıaqtalǵanyn aıǵaqtaıtyn Oraza aıt meıramy - jer betindegi barsha musylman qaýymy úshin eń qasıetti sanalatyn eki ulyq merekeniń biri.

Bul kúni Allanyń razylyǵy úshin ári mol saýap alý maqsatynda bir aı boıy aýyz bekitip, musylmandyqtyń bes paryzynyń birin oryndaǵan jandar Ramazan aıymen qımaı qoshtasyp, kelesi Ramazanǵa esendikte jetýlerin tilep, minájat etedi. Al Ramazan aıynyń aıaqtalýymen keletin úsh kúndik Oraza aıtynyń qadir-qasıeti erekshe.

Bul mereke tý­ra­ly Abdýlla ıbn Masudtan (r.a.) jetken ha­dıste: «Múmin pendeler Ramazan aıynyń ora­zasyn tolyq ustap, aıt kúni namazǵa bet alǵanda, Alla taǵala perishtelerge: «Eı, perishtelerim, adamzat beınet atqarsa, aqysyn talap etedi. Pendelerim Men paryz etken orazany atqaryp, aqysyn alýǵa meshitke bet aldy. Olar Men úshin oraza ustady, Meniń pármenimmen aýyz ashty, endi qýanyshqa kenelsin. Sender kýá bolyńdar, olardy jarylqadym», - delingen.

Tarıhı málimetterge súıensek, Oraza aıt 624 jyldan beri atalyp keledi. Ánás (r.a.) bylaı rıýaıat etedi: «Rasýlýllah Mádınaǵa kelgen kezinde, mádınalyqtardyń toılaıtyn eki kúnderi bar bolatyn. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bul eki kúndi ne úshin atap ótetindikterin surady. Olar: «Jáhıldik (Islamnan burynǵy) dáýirde biz bul eki kúndi kóńil kóterip, atap ótetin edik» - dep jaýap berdi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) olarǵa qarap bylaı dedi: «Alla ol eki kúnniń ornyna sender úshin áldeqaıda qaıyrlysyn berdi. Birinshisi Qurban aıt, ekinshisi Ramazan aıty». (Ábý Dáýit, Salat 239; Ahmet bın Hanbál III 103, 235). Jalpy aıt - qýanysh pen shattyqqa toly kún degen maǵynany nemese «mereke», «meıram» degen uǵymdy bildiredi eken. Allah Taǵala aıt saıyn adam balasyna ár túrli jaqsylyqtar beredi.

Úsh kún toılanatyn Aıt meıramy aldymen aıt namazyn oqýmen bas­talady. Súıikti Paıǵambarymyz Mu­hammed (s.ǵ.s.) óz ósıetinde: «Aıt kúni birinshi oryndaıtynymyz - namaz oqý», - degen eken. Bul namaz ıslamnyń urany bolǵandyqtan, paıǵambarymyz Mu­hammed (s.ǵ.s.) ómirinde ony bir ret te qal­dyrmaı oqyǵan. Aıtta musylmandardyń bir-birimen tatýlyqtaryn arttyrýy - merekeniń negizgi sáni. Osy maqsatta Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Bir-birińe syılyq berip, tatýlasyńdar... Bir-birińe bergen syılyqtaryń - aralaryńdaǵy óshpendilikti joıady», - dep ósıet etken.

Oraza aıt merekesi sháýýál aıynyń birinshi kúni bastalyp, úsh kúnge sozylady. Ol kúni er­terek turyp, ǵusyl alyp, meshitke - aıt nama­zy­na hosh ıisti bolyp barý - Paıǵam­bary­myzdyń (s.ǵ.s.) súısine jasaıtyn amalynan eken. Sondyqtan da, bul amal mustahab sanalady. Se­bebi, bul qasıetti juma sııaqty kópshilikpen ashyq-jarqyn aralasatyn kún. Juma kúni qan­daı amaldar súnnet bolsa, aıt kúnine de solaı. Osy aıtqa baılanysty taǵy bir súnnet amaly jaıynda hadıste: «Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) aıt kúni meshitke barǵan jolymen qaıtpaı, basqa jolmen qaıtatyn edi», - delingen. Bul da árbir musylman úshin - súnnet.

Qasıetti Ramazan aıynan keıin keletin osy ulyq merekeni álemdegi búkil musylmandar aıryqsha qýanyshpen, zor yqylaspen atap ótedi. Óıtkeni Ramazan - bereke men birlik, beıbitshilik, ıgilik, keshirim, meıirim jáne qaıyrymdylyqtyń aıy bolsa, úsh kún boıy atalyp ótiletin Oraza aıt adamdardyń jan dúnıesin, sana-sezimin, kóńilin qýanyshqa bóleıtin, kirbińnen tazalaıtyn ulyq mereke. Arada qanshama ǵasyr ótse de bul ulyq meıramnyń mán-mańyzy kemimeı, kerisinshe jyl ótken saıyn artyp keledi. Aıt kúniniń negizgi erekshelikteri - adamdardy baýyrmaldylyqqa, kishipeıildilikke, keshirimdilikke, súıispenshilikke shaqyrady. Musylmandar qudireti kúshti Alla Taǵalanyń adam balasyna bergen nyǵmetterine táýbe aıtyp, shúkirshilik jasaýǵa úndeıdi.

Islam ǵylymhaly kitabynda Aıt jaıly bylaı delinedi: «Aıt - dúnıe men aqyretke tán ásemdikterdiń bir-birimen etene aralasyp, adamdardyń Ramazan boıy ár túrli ǵıbadattar arqyly beıne bir perishtege aınalyp, perishteler de osy uqsastyqqa bet buryp, sol bir rýhy saf jandar arasynda saırandap, aınala ılahı ásemdik pen sulýlyqqa oranyp, osynaý ǵajaıyp tylsym dúnıeni kórgender, ózderin oıanǵysy kelmeıtin tús áleminde dep oılaıtynyn aıtýǵa til jetpes kún. Osy múbárak kúnde Ramazan jetken barlyq jer-júzi perishteler men rýhanı jandardyń kóktegi tylsym álemindeı kórinip, shattyqqa bólengen rýhanı ǵalamatqa teń bir sıqyrlylyqqa oranady. Sol sátten qasıetti aıt musylmandardy ózine baýrap alyp, olardy júrek pen rýhanı ómiriniń tuńǵıyǵyna qaraı tartady. Olarǵa aı men kún tipti qus jolyn qamtı alatyn keńistik daıyndap, «qupııa qazynaǵa» jap-jaryq aına bolý joldaryn kórsetedi... Kóńilderi alaburtyp, alyp ushqan árkim óz dárejesine qaraı aıttyń kórsetken joldarymen ushýǵa daıar qustaı bola qalady. Tylsym syrdyń esigi ashyla ketkendeı qanattaryn taǵatsyz qaǵady. Aqyrynda usha jónelip, jetken ıakı jetetin shyńdardyń asqaqtyǵyn kórip, tamashalap, tula boıy nurǵa malynady da, osy dúnıe kúnin beıne bir jánnat zamanyna aınaldyrady. Iá, olar ǵajaıyp kúıge enip, árbir zattan Haqqa tıis ásemdik pen sulýlyqty kórip, tamashalap, aqpaı toqtap qalǵan zamannyń tilimen eń ádebı hutpa-jyrlar oqıdy. Oǵan barlyq mekenderden, aıttyń nurymen boıalǵan saf, ǵajaıyp sıqyrly áýen qosylady. Eger aıttyń jazǵan osy bir áýeni men aıt álemindegi adamdardyń júrek-saraıynan tógilgen jyrlaryn qaǵazǵa tógý múmkin bolsa, eń ǵajap áýen men asa maǵynaly óleń de munyń janynda kúzde tógilgen sap-sary japyraqtaı bolyp qalar edi».

Sharıǵatqa sáıkes, aıttarda kóńil-kúıdiń kóterińki, qýanyshty bolýy, júzinen nurly shyraı taralýy - Allanyń rahmeti, Paı­ǵam­bardyń (s.ǵ.s.) shapaǵaty, jánnat jáne nyǵ­metterine úmit artý belgisi sanalady. Son­­dyqtan, mereke kúnderi musylman baýyr­la­rymyzǵa meıirimmen qarap, aýrý-syr­qaý­lardyń kóńilin suraý, kembaǵaldarǵa qa­raı­lasyp, qýandyrý - eń saýapty da abzal is.

Endeshe qasıetti Ramazan aıynan keıin kelgen Múbárak Oraza aıt merekesi barshamyz úshin qutty bolsyn! Elimiz beıbitshilik pen tatýlyqtyń qushaǵynda gúldene órkendep, Alla asyl dinimizge qýat berip, dara dilimiz ben týǵan tilimizdiń mártebesin arttyra tússin!

Oraza aıt kúni qandaı amaldar jasalady?

Aıt – musylmandardyń uly meıramy. Islam dininde eki mereke bar. Ol Oraza aıt jáne Qurban aıt merekesi. Sharıǵat boıynsha otyz kún oraza bitkennen keıin sháýýal aıynyń birinshi kúni oraza aıt bolyp esepteledi.

Eskere ketetin jaıt, oraza aıt – bir kún. Alaıda halyq arasynda qalyptasqan ádet boıynsha úsh kúnge deıin dastarqan jaıylyp, aıttaýmen jalǵasyn tabady. Aıt namazyna deıin áleýmettik jaǵdaılary tómen otbasylarynyń da mereke kúnderi dastarqan jaıyp halyqpen birge qýanýlary úshin pitir sadaqalary taratylady. Buryn arazdasqandar tatýlasady. Al Qurban aıt 4 kúnge jalǵasady. Aıt namazy oqylǵan soń Allanyń razylyǵy úshin ulyq qulshylyq bolǵan qurban shalý rásimi jasalady. Merekelik dastarqandar jaıylyp, halyq qurbandyq etterinen dám tatady.

Oraza aıt kúni aıt namazyna deıin pitir sadaqasyn berip úlgerý kerek. Namazǵa shyǵar aldynda ǵusyl quıynyp, átirlenip, jańa kıim kıip, qurma jep, qýanysh pen shattyq kóńil-kúımen tákbir (Allahý ákbar) aıtyp meshitke barady. Aıt namazyn oqıdy. Oraza aıt kezinde musylmandar bir- birin quttyqtap, merekelik dastarqan jaıyp, týystar men dos-jarandardy qonaq etedi.