QAZAQSTANDA KIMDER TISIN TEGIN EMDEI ALADY?

Tis emdeý – aýyz qýysynyń densaýlyǵy úshin óte mańyzdy. Tis dárigeri ǵana aýrýdyń sebebin anyqtap, ony emdeý joldaryn usyna alady. Tis emdeý Estetıkalyq jáne emdik maqsatta júrgizilýi múmkin. Árbir patsıent úshin tıimdi emdeý jospary jeke qurylady.

Tisti emdeý ádisteri ádette onyń zaqymdaný deńgeıine baılanysty anyqtalady. Tis neǵurlym zaqymdanǵan bolsa, emniń quny men ýaqyty soǵurlym artady. Sol sebepti dárigerge ýaqytyly barý ýaqytyńyz ben qarajatyńyzdy únemdep, kúrdeli tis aýrýlarynyń aldyn alýǵa kómektesedi. 

Aýyz qýysy erekshe kútimdi qajet etedi.  Eń áýeli taǵam aýyz qýysyna túsip, bastapqy óńdeýden ótedi. Taǵam mehanıkalyq usaqtalyp, silekeımen aralasyp, óńesh arqyly asqazan-ishek jolyna jiberiledi.

Adam ádette, kúnine 2-4 ret tamaqtanady. Taǵamnyń bir bóligi aýyz qýysynda qalyp, tisterdiń arasyndaǵy sańylaýlarda turyp qalady. Ár tamaqtan keıin aýyz-qýysy gıgıenasyna laıyqty kútim jasap, tás dárigeri qaraýyna ýaqytyly qaralyp otyrǵan durys.

Adamdar tis dárigerine kóbinese tis pen qyzyl ıektiń saýlyǵyna qatysty másele týyndaǵanda júginedi. Tis aýrýy, qyzyl ıektiń isinýi, tistiń joǵary sezimtaldyǵy, aýyzdan jaǵymsyz ıistiń shyǵýy – osynyń bári ártúrli stomatologııalyq aýrýlardyń saldarynan paıda bolýy múmkin. Aýrýdyń sıpatyna qaraı maman tisti emdeýdiń eń tıimdi ádisin tańdaıdy.

Tisti emdeýdiń qaı ádisin tańdasańyz da, onyń basty maqsaty – tistiń barlyq qyzmeti men Estetıkalyq túr-sıpatyn saqtaý.

2024 jyly memleket stomatologııalyq qyzmetterge bólinetin qarajatty 34 mlrd teńgege deıin kóbeıtti.

Áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý qorynyń (ÁMSQ) málimetine sensek, 2024 jyly mindetti áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý (MÁMS) aıasynda stomatologııalyq kómek kórsetý úshin 34 mlrd teńge bólinedi. Bul qarajat 2023 jylmen salystyrǵanda 6%-ǵa ósip otyr. 2023 jyly 32,1 mlrd teńge boldy.

Endi stomatologııalyq qyzmetterdi kim tegin ala alatynyn jáne bul kómektiń qandaı túrleri kórsetiletinin qarastyraıyq.

MÁMS aıasynda stomatologııalyq kómekti kim ala alady?

Tisti josparly jáne shuǵyl emdeý 18 jasqa deıingi balalarǵa jáne júkti áıelderge tegin kórsetiledi.

Shuǵyl stomatologııalyq kómek tómendegi azamattar sanatyna tegin kórsetiledi:

Uly Otan soǵysy ardagerlerine;

I, II, III toptaǵy múgedekterge;

ataýly áleýmettik kómek alýshylarǵa;

zeınetkerlerge;

juqpaly jáne áleýmettik mańyzdy aýrýlary bar azamattarǵa, sondaı-aq qoǵamǵa qaýip tóndiretin aýrýlarmen aýyratyn adamdarǵa;

bala kezinen I top múgedekterine nemese múgedek balaǵa kútim jasaıtyn jumys istemeıtin azamattarǵa;

«Altyn alqa» jáne «Kúmis alqa» ıelengen kópbalaly analarǵa.

Josparly stomatologııalyq kómekke ne kiredi?

Josparly stomatologııalyq kómek aýyz qýysynyń, tis pen qyzyl ıektiń densaýlyǵyn saqtaý úshin jasalatyn emdik sharalardy qamtıdy. Oǵan kiretinder:

• turaqty tekserýler men aldyn alý sharalary;
• tis jegisin emdeý;
• tis tasynyń alynýy;
• tisti jaı jáne kúrdeli juldyrý;
• kompozıtti materıaldardan jasalǵan plombalardy salý.

Shuǵyl stomatologııalyq kómek degen ne?

Shuǵyl stomatologııalyq kómek ambýlatorııalyq jáne statsıonarlyq jaǵdaıda kórsetiledi. Shuǵyl kómekke mynalar jatady:

• kúrdeli karıesti emdeý;
• pýlpıtti emdeý;
• perıodontıtti emdeý;
• alveolıtti emdeý;
• nevralgııany jáne nevrıtti emdeý;
• aýyz qýysynyń jedel stomatıtin emdeý;
• kúrdeli tisti julý;
• abstsesti ashý;
• odontogendi kıstany alyp tastaý;
• jaq súıekteriniń shyǵýyn ornyna keltirý;
• tisterdi ýaqytsha shınalaý;
• isikter men Epýlısti (tis jıegindegi isik) alyp tastaý.

Sonymen qatar til nemese erin úzbesine plastıkalyq ota jasaý MÁMS aıasynda tegin kórsetiledi.

Eger klınıka jaǵdaıynda kómek kórsetý múmkin bolmasa, stomatolog patsıentti shuǵyl túrde aýrýhanaǵa jiberýi múmkin.

Ortodontııalyq qyzmetter kimge tegin kórsetiledi?

Ortodontııalyq kómek kelesi sanattarǵa beriledi:

• Týa bitken jaq-bet patologııasy bar balalarǵa;
• áleýmettik jaǵynan az qamtylǵan otbasylardan shyqqan, jaq-bet aqaýlary bar 6-12 jas aralyǵyndaǵy balalarǵa.

Bul qyzmetke alynbaly ortodontııalyq plastınka nemese jaq-bet anomalııalaryn túzetýge arnalǵan arnaıy apparatty qoldaný kiredi.

Qaı stomatologııalyq klınıkalarda MÁMS qoldanylady?

Tisti emdeý qyzmetteri memlekettik jáne ÁMSQ-pen kelisimshartqa otyrǵan jeke stomatologııalyq klınıkalarda kórsetiledi.

Aktýaldy tizimdi ÁMSQ-nyń resmı saıtyndaǵy «Medıtsınalyq qyzmetterdi satyp alý – KDÝ jetkizýshileri» bóliminen tabýǵa bolady. Sondaı-aq 1414 baılanys ortalyǵyna habarlasýǵa bolady.

Emdeýshi dárigerdiń joldamasy talap etilmeıdi.

2024 jyldyń 1 aqpanyna deıin 838 medıtsınalyq uıymmen kelisimshart jasalǵan: olardyń 519-y jeke, 319-y memlekettik mekemeler.

MÁMS aıasynda taǵy qandaı múmkindikter qarastyrylǵan?

Medıtsınalyq kórsetkishter boıynsha MÁMS tómendegilerdi de qamtıdy:

• rentgenografııa;
• dárilik allergııany boldyrmaý úshin allergııalyq synama;
• tisti emdeý aldynda jasalatyn anestezııa.

Stomatologtyń konsýltatsııalyq paraǵy bolǵan jaǵdaıda, aımaqtyq dáriger qosymsha tekserýlerge joldama bere alady.

MÁMS aıasynda kelesi anestezııa túrleri tólenedi: applıkatsııalyq, ótkizgishtik jáne ınfıltratsııalyq.

Mańyzdy aqparat

Tisjegisiniń asqynýyna baılanysty stomatologııalyq aýrýlary bar 4 jasqa deıingi balalarǵa, sondaı-aq medıtsınalyq kórsetkishteri boıynsha kelesi jaǵdaılarda tisti emdeý jalpy narkozben nemese sedatsııamen júrgiziledi:

• ortalyq júıke júıesiniń fýnktsıonaldyq jáne organıkalyq buzylystary;
• psıhıkalyq jáne minez-qulyqtyq buzylystar (múgedektik belgilengen jaǵdaıda);
• basqa organdar men júıelerdiń aýrýlary, aýyrsyný jáne asqyný qaýpi bolǵanda.

Bul emdeý lıtsenzııasy bar jáne reanımatsııalyq sharalar ótkizýge jaǵdaı jasalǵan stomatologııalyq mekemelerde júzege asyrylady.

Ózińiz nemese jaqyndaryńyz osy sanattardyń birine jatsa, MÁMS aıasynda stomatologııalyq qyzmetterdi paıdalaný múmkindigin eskergen jón. Tegin qyzmet alý úshin jaqyn klınıkaǵa júginip, ÁMSQ-men kelisimshart bar ekenin tekserińiz.

Tis emdeý klınıkasyn tańdap alǵan soń, naýqas sol mekemege baryp, kómekke júginedi.  Qajetti emin alady. Bul úshin emhanaǵa barýdyń qajeti joq. Iaǵnı, tis emdeý klınıkasyna júgingen kezde, naýqas tikeleı sol uıymnan kómek ala alady. Alaıda klınıkanyń ishki erejelerine baılanysty aldyn ala jazylý qajet bolýy múmkin. Dese de qatty aýyrsynyp, jedel kómek qajet bolsa, naýqas klınıkaǵa aldyn ala jazylýsyz baryp, keıinne em-domǵa qaıta jazyla alady.