Ramazan qandaı aı?

Ramazan – Jaratqannyń musylman jurtyna jasaǵan uly tartýy.

Ramazan – aılardyń eń qaıyrlysy, ýaqyttyń eń qasıettisi de kıelisi.

Ramazan – aq pen qarany ajyratyp, týra joldy kórsetýshi «Quran» atty ulyq pármen jerge túse bastaǵan múbárak aı.

Ramazan – quldyń shyn yqylaspen táýbaǵa kelip, Uly Jaratýshysyna qaıta bet burý zamany.

Ramazan – Haq Taǵalanyń meıirim-sharapaty erekshe asyp-tasatyn aıryqsha aı.

Ramazan – pendelik qylyqtardan meılinshe arylyp, rýhanı barynsha kemeldenip, iship-jeýden ýaqytsha bolsa da tyıylyp, «perishtege» uqsap baǵýdyń tabylmas sáti.

Ramazan – on bir aı boıy kir shalyp, tot basýǵa az qalǵan rýh pen júrektiń qaıta tazaryp, kemeldenýi úshin Qudaı Taǵalanyń arnaıy bekitken kıeli baǵdarlamasy.

Ramazan – atoılaǵan nápsige toıtarys berip, oǵan qyl buraý sala aýyzdyqtaý aıy.

Ramazan – qara nıetti shaıtannyń aýyz bekitken adam balasyn azǵyrýda amaly quryp, keri sheginetin aıbarly aıy. Muhammed paıǵambardyń (s.ǵ.s.) «Ramazan aıy kelgende, jánnattyń esikteri aıqara ashylyp, tozaqtyń esikteri jabylady, shaıtandar kisendeledi» deýi bul aıda shaıtan ataýlynyń kóksegenine jete almaı dymy qurıtynyn bildiredi.

Ramazan – quldyń Haq Taǵalaǵa barynsha jaqyndaý úshin kúlli qam-qareketin salatyn, bar jiger-qaıratyn tógetin uly maıdany.

Ramazan – seksen úsh jyldyń saýabyna teń keler qasıetti Qadir túni bar eń berekeli aı.

Ramazan – jaı ýaqytta jasaǵan jaqsylyqtar men salıqaly amaldar saýabynyń eselenip jazylatyn qutty aıy. Sondyqtan, bul aıda bar ıgilik ıeleri jaqsylyq jasaýda ózara alaman báıgege túsedi.

Bul aıda Quran bastan-aıaq qaıta-qaıta hatym jasalyp, ár-ár jerde onyń qasıetti úni ǵajaıyp sulý áýenmen oqylyp, kókke shalyqtap jatady. Quldyń jasaǵan jaqsylyǵyn perishte ataýly jarysa jazyp, tipti, oraza saýabyn ólshep jazýda qalam toqtap, tek «oraza ustady» degen baıandaýmen ǵana shekteledi de, beriletin saýaptyń mólsheri Uly Qudiret Iesiniń quzyryna amanattalady. Qudsı hadıste Alla Taǵala: «Aýzy berik adam iship-jeýin tek meniń rızalyǵym úshin doǵardy. Oraza – Meni men qulymnyń arasyndaǵy rııasyz ǵıbadat. Oǵan beriletin syı-saýapty Men ǵana ólshep, Men beremin. Aýzy berik qulymnyń ashtyq pen shóldeýden shyqqan aýyz ısi Men úshin mısk átirinen de tamasha», – dep, orazanyń zor saýabynan habar berip súıinshilegen.

Musylman úmbeti bul aıdy saryla kútip, saǵyna qarsy alady. «Endigi jyly bul qasıetti aımen qaıta qaýyshýǵa ǵumyrym jete me, joq pa?» degen qımas sezimdermen shyǵaryp salady. Sondyqtan, Haq Elshisiniń tilinde myna bir duǵa árdaıym qaıtalanatyn da turatyn: «Ýa, uly Qudiret! Bizdi qasıetti Ramazan aıyna jetkize gór!».

Iá, Ramazanda Jaratqannyń quldary jappaı oraza ustaıdy. Oraza – tek ishim-jemge aýyz bekitý emes, Uly Qudiret razy bolmaıtyn barsha isterden tyıylyp, kúlli jaman oılardan arylý. Sondyqtan, bul aıda musylman balasy júrek túkpirine túrli aram oılardyń ýaqytsha uıalaýyna da jol bermeı, nápsimen aıqasta kúndeı kúrkirep, naızaǵaıdaı jarqyldaıdy. Barsha dene-múshelerindegi jaǵymsyz qylyqtar men áreketterge kisen salyp baǵady. Bul aıda onyń kózi tek aqıqatqa ǵana ashylyp, qulaǵy tek jaqsy nasıhatty ǵana tyńdaıdy. Tili bos sózderge kúrmeledi de, nebir jaqut-marjan jaqsy sózderge aǵytylady. Qoly tek adal ustap, aıaǵy tek saýap izdep, jaqsylyqqa júgiredi. Mundaı jandardyń jadynda árdaıym Haq Elshisiniń (s.ǵ.s.): «Kimde-kim jalǵan sóıleýin qoımasa, jaǵymsyz qylyqtarynan tyıylmasa, Alla Taǵala ondaı adamnyń tek aýyz bekitkenine muqtaj emes» degen salmaqty eskertýleri jańǵyryp turady.

Oraza – musylman úshin úlken sabyr mektebi. Sondyqtan, Jaratqannyń quldary bul aıda ádep bilmes pendelerdiń ózine jasaǵan nebir soraqy is áreketterin kórip, ashý shaqyrar sózderin estise de, jarylýǵa shaq qalǵan nápsisine «Men orazamyn» degen jalǵyz aýyz sózben toqtaý salyp, sabyrǵa shaqyrady. Mundaı kútpegen sózben soqqy alǵan sol ádep bilmesterdiń ózi de tereń oıǵa shomyp, táýbasyna keledi.

Kúni boıy ashtyq pen shóldiń qıyndyqtaryna tóze bilgen, tipti, jazdyń nebir mı qaınatar aptap ystyqtarynda da aýyz bekitýge shydaǵan jandar endigi jerde ómirde kezdesetin nebir qıyndyqtarǵa moıymaı, sabyrlylyq tanytady.

Basqa aıda óz qalaýynsha beı-bereket iship-jep úırengen qul endigi jerde sýdyń bir tamshysyn, tamaqtyń bir túıirin aýzyna salý úshin Uly Iesiniń «azan» atty buıryǵyn kútedi. Sóıtip, on bir aı boıy ózin ıe sanap kelgen tákappar nápsige barsha yrys-berekeniń, ryzyq-nápaqanyń shynaıy Iesi Alla Taǵala ekenin uqtyrady.

Óz eńbegimen tapqan aldyndaǵy ásemdigimen kóz sıqyrlap, silekeı shubyrtqan adal asyn Uly Iesiniń bir ǵana «Oraza usta!» degen buıryǵynyń qurmetine tárk etedi. Muny jasaı bilgen qul endigi jerde ózgeniń mal-múlki men dúnıe-zatyna, asy men asylyna qol suǵyp, aram iske barý bylaı tursyn, ondaı oıdy bir sát bolsyn júregi ne jolatpaq emes.

Tańnyń atysy keshtiń batysyna deıin ash júrgen kisi óziniń álsizdigi men áljýazdyǵyn túsinip, Jaratqan Iesiniń sheksiz qudiretti ekenin jan júregimen sezine bastaıdy. Tús aýa qursaǵy kúndegi úırengen ádetine salyp bulqynǵanmen, ishtegi «ruqsat joq» degen ıman únimen qaıta sabasyna túsedi. Alǵashqy kezderi atoılaǵan asaý nápsisi otyz kúndik orazada bara-bara raıyna túsedi. Endigi jerde ol nápsiniń jeteginde emes, nápsisi onyń jeteginde júrmek.

Kesh aýa erni kebersip, barynsha ashyqqan qul qarny keıde shala toıyp, keıde ash júretin jetim-jesir, kedeı-kepshikterdiń hal-ahýalyn uǵynyp, ashtyqtyń, joqtyń ne ekenin jan-tánimen sezinedi. Sóıtip, onyń qataıa bastaǵan júregi meılinshe jibip, olarǵa degen meıirimi oıanady. Budan bylaı ol jetim kórse jebep, kedeı kórse demep jiberýdi óziniń umytylmas boryshy dep biledi.

Kún batysymen azan oqylǵan sátte onyń jan dúnıesinde quddy bir ǵajaıyp meıram bastalǵandaı bolady. Tilegin aıtyp, aldyndaǵy sýdy ishken kezde ony alǵash ret iship turǵandaı ǵajap kúı keshedi. Sýdyń júrisin búkil tula boıy, tipti, saýsaqtarynyń ushtaryna deıin shymyrlap sezinedi. Al, kúndelikti asy oǵan dúnıeniń eń dámdi taǵamyndaı kórinedi. Sol mezette kúndelikti aǵyl-tegil iship júrgen, aýyzdan dámi ketip, murnynan ısi joǵalǵan asynyń qadir-qasıetin túsinip, shynaıy dámi men keńsirik jarǵan ǵajaıyp ısin sezinedi. Sóıtip, olardy «qulym ishsin, jesin» dep ásemdep jaratqan Uly Iesine shúkirshilik etip, alǵysyn bildiredi.

Bul aıda musylmandar bir-birin qonaqqa shaqyryp, aýyzashar berýdiń, saýapqa kenelýdiń qyzyǵyna túsedi. Dastarqanda nebir ǵıbratty áńgimeler aıtylyp, sıqyrly ýaǵyzdar tógiledi. Ramazan berekeli dastarqan bop jaıylyp, otyz kúndik ıláhı meıramǵa aınalady.

Aýyzashardy qýalap, «taraýıh» namazynyń ýaqyty kiredi. Meshittiń ishi mańdaıyn sájdege qoıǵan jandar men kókten túsken perishtelerge lyq tolady. Sóıtip, ol jer perishteler áleminiń qyzyǵa nazar salar birden-bir rýhanı mekenine aınalady. Onda erekshe maqammen oqylǵan Quran súreleri men shynaıy yqylaspen jasalǵan ıstıǵfar (keshirim tileý), zikirler júrekterdiń daǵyn shaıyp, kóńildiń túkpir-túkpirin aralap, jandúnıege ǵajaıyp áserin qaldyrady.

Otyz kún otyz saǵattaı ótedi de ketedi. Musylman balasy tátti túsinen oıanyp ketkendeı kúı keship, «áttegen-aı, búkil ǵumyrym oraza bolsa ǵoı» degen qımas sezimmen bul aımen qoshtasady. Ramazandy ókshelep, qasıetti oraza aıt ta kelip jetedi. Aıt meıramy musylmandardyń orazadan keıingi jabyrqańqy kóńilderine jubanysh syılap, qýanysh darytady. Aıttaǵy meshitke syımaı, kóshege aǵylyp-tógilgen jamaǵattyń oqyǵan Aıt namazyn da, júzderindegi áserli shat-shadyman qýanyshyn da, úıdi-úıge rııasyz kóńilmen aıttasyp, jyl boıyna jiberip alǵan aǵattyqtaryn shynaıy peıilmen keshirisýin de, bir-birine ıgi tilek tilesýin de tolyqtaı sýrettep, sıpattap shyǵý áste múmkin emes.

Qaırat Joldybaıuly