Ázildep ótirik aıtý kúná ma?

Assalamý aleıkým! «Oıynyń jarassa, atańmen oına» dep jatady. Ázildeskende ótirik aıtý qanshalyqty durys? Qaljyńǵa ótirik qosýǵa bola ma? Álde, bul kúná ma?  

Ответ

Ýa aleıkým assalam!

Ótirik aıtý – úlken kúná. Kez kelgen jaǵdaıda musylman tek shyndyqty aıtýǵa mindetti. Qaljyń oryndy jáne ras sóz bolýy tıis. Bahz bın Hakım ákesinen, ol óz ákesinen (r.a.): «Men Alla elshisiniń (s.ǵ.s.): «Adamdardy kúldirý úshin sóılegende ótirik aıtatyn kisiniń sory qurysyn. Sory qursyn, sory qurysyn,-dep aıtqanyn estidim[1]», - degen rıýaıat jetkizgen.

Ábý Hýraıra (r.a.) «Pende ázil-qaljyńda ótirik sóılese jáne óziniki durys bop tursa da daý-janjaldy doǵarmaıynsha tolyq ımandy bolmaıdy[2]», - dep rıýaıat etedi.

Imam Naýaı: «Bilgeniń jón, ótiriktiń túbi haram bolǵanymen, keıbir jaǵdaıda jáne belgili shartpen ruqsat etiledi. Qysqasha aıtqanda: Sóz murat-maqsatqa jetýdiń quraly. Árbir ıgi maqsatqa ótiriksiz-aq jetýge bolsa, ondaı orynda ótirik haram etiledi. Al, tek ótirik aıtý arqyly ǵana ıgi maqsat júzege asatyn bolsa, onda ruqsat. Igi maqsat mýbah amal bolsa, ótirik aıtý mýhab, al ýájip bolsa, ótirik aıtý ýájip bolmaq. Máselenkı, óltirmek bolǵan zalymnan bir musylman jasyrynsa nemese adam qolyndaǵy amanat zatty zalym kúshpen almaq bolsa, adamdy jáne amanatty qutqarý úshin ótirik aıtý mindet bolmaq...»,-deıdi.

Buǵan dálel retinde ǵalymdar Úmmý Gúlsým (r.a.) rıýaıat etken hadısti alǵa tartady. Hadıste: «Men Alla elshisiniń (s.ǵ.s.): «adamdar arasyn túzetý (dostastyrý, jarastyrý, tatýlastyrý) úshin jaqsylyqty ulǵaıtý nemese jasy sóz aıtý úshin ótirik aıtqan adam ótirikshi emes»,-degen sózin estidim[3]»,-delingen. Atalmysh hadıs ımam Mýslım nusqasynda qosymsha mynadaı sózder bar: «Úmmý Gýlsým: «Paıǵambar (s.ǵ.s.) adamdar sóılestin sózderiniń tek úsheýinde ǵana (ótirikke) ruqsat berdi, olar: soǵys jaǵdaıynda, adamdardy tatýlastyrý jáne er kisiniń áıeline, áıeldiń kúıeýine aıtqan sózderi»,-dep jazylǵan.

Túıin sóz, Ibn Masǵýd (r.a.): «Aqıqatynda, shyndyq (shyn sóz) jaqsylyqqa, al jaqsylyq jánnatqa jeteleıdi. Shyn máninde, kisi shyn sóılep Alla quzyrynda shynshyl bop jazylady. Anyǵynda, jalǵan sóz (ótirik) jamandyqqa (buzyqtyqqa), al jaman is-áreket tozaqqa jol bastaıdy. Shyn máninde, kisi ótirik  sóılep Alla quzyrynda ótirikshi bop jazylady[4]»,-dep rıýaıat etedi.

Ázildesýge jáne qaljyńdasýǵa tıym joq. Alaıda, musylman eshbir jaǵdaıda ótirik aıtpaýy qajet. Jazyqsyz ázil áńgimedegi ótirik sóz adamǵa úlken zııany tıedi. Bul musylmanǵa jat ádet.

Rýslan Kambarov

[1] Ábý Daýd, Tırmızı, Nasaı, Baıhaqı
[2] Ahmed
[3] Buharı, Mýslım
[4] Buharı, Mýslım