QYZ ALYP QAShÝ QANShALYQTY DURYS?

Qyz alyp qashýdyń úkimi qandaı? Keıde ózderi kelisip qashady, keıde zorlyqpen alyp qalady? Osy durys pa?

Ответ

Qyz alyp qashý – óz zamanynda qoǵamnyń qajettiligine oraı paıda bolǵan úrdis. Qalyńdyqty quda túsip alýǵa shamasy kelmegen otbasylar ózara kelisip, qyzdy alyp qashýǵa ruqsat bergen.

Endi qazirgi qoǵamdaǵy qyz alyp qashýdyń kórinisteri men sharıǵattaǵy úkimin atap ótsek. Qyz alyp qashýdyń negizgi kórinisteri mynalar:
1) Qyzdy bir kórip, onyń erkinen tys qalyńdyq etemin dep zorlyqpen alyp qashý;
2) Alyp qashý qyzdyń kelisimimen bolady, biraq qyzdyń áke-sheshesi oǵan qarsy.
3) Qudalyq sharalaryn atqarýǵa shamasy kelmegen otbasylar ózara kelisip, qyzdy alyp qashýǵa ruqsat beredi.

Bulardyń sharıǵattaǵy úkimi:

1. Qyzdy erkinen tys zorlyqpen alyp qashý sharıǵatqa qaıshy. Oǵan dálel: Birinshiden, nekelesip otbasyn qurý asa jaýapty qadam, ol – adam balasynyń urpaǵy qııametke deıin jalǵasý úshin sharıǵattyń bekitip qoıǵan zańdarynyń biri. Neke qııýdy Alla Taǵala Qasıetti Quranda aýyr sert, berik ýáde dep ataǵan: «Ekeýiń eń basta ózara kelisseńder jáne áıel senderden berik ýáde alsa (nekege otyrsa), odan qalaı ǵana qalyńmal qaıtaryp alasyńdar?»[1].

Neke durys bolý úshin onyń arnaıy rúkinderi men sharttary oryndalýy tıis. Rúkini - ıjab pen qabýl (jigit pen qyzdyń rızalyqpen úılenýi). Nekeniń durys bolýynyń sharttary - ýálıdiń kelisimi (qyzdyń ákesi nemese aǵa-inileri t.b.), eki kýáger jáne máhir (qyzdyń syıaqysy) berilýi. Qyzdyń razylyǵy nekeniń basty rólin atqarady. Ol jáıli Ábý Huraıradan (Alla oǵan razy bolsyn) jetken hadıste Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan sálemi men ıgiligi bolsyn): «Qyz kelisimin bermeıinshe turmysqa shyqpaıdy»[2], – degen. Sonymen qosa, ýálıdiń (ákesiniń, aǵa-inisiniń) ruqsatynsyz da neke durys bolmaıdy. Mine, osy nusqaýlarǵa baılanysty qyzdy bir kóre salyp qalyńdyq etemin dep zorlyqpen alyp qashý nekeniń negizgi rúkinderi men sharttaryna qaıshy keledi. 

Ekinshiden, boıjetken – ýálıge amanat. Ata-anasy ony ózgeden qorǵap, jaýapkershiligine muqııat qaraýy, oıy jaman, nıet-pıǵyly teris adamdardan, tildeıtinderden, suq kózderden qorǵaýy tıis. Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan sálemi men ıgiligi bolsyn): «...Er kisi óziniń otbasyna basshy jáne olarǵa jaýapty...»[3] – degen. Al qyzdy alyp qashý – bireýdiń amanatyna qol suǵý.

Úshinshiden, Islam áıeldiń dárejesin kóterip, quqyqtaryn qorǵaıdy. Musylman qyz balasy sábı kezinde ana sútin emý, baýyrlarynyń qamqorlyǵyn kórý, tárbıe alý quqyǵyna ıe. Turmysqa shyqsa, sharıǵatymyz erine onyń materıaldyq shyǵynyn qamtamasyz etýdi mindettedi. Áıel saýda-sattyq jasaýǵa, bilim alyp, tálim berý t.b. quqyǵyna ıe. Al qyz alyp qashý – onyń quqyǵyn, ar-namysyn aıaqasty etip, erkindigin shekteý. Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan sálemi men ıgiligi bolsyn) qoshtasý qajylyǵynda Arafa kúni Mına jazyǵynda turyp: «Rasynda, senderdiń qandaryń, mal-múlikteriń jáne ar-namystaryń bir-birińe osy qasıetti (Mekke) qalasy, osy qasıetti (qajylyq) aıy, osy qasıetti (Arafa) kúnindeı qasterli (qol suǵýǵa tyıym salyndy)»[4], – degen.

Tórtinshiden, QR Ata Zańy jáne QR qylmystyq kodeksi boıynsha da mundaı áreket qylmys  sanalady. Adam urlaý zańmen jazalanyp, bas bostandyǵynan aıyrylady.

2. Jigit qyzdyń kelisimin ala otyryp, alyp qashady. Eger qyzdyń ata-anasy eki jastyń úılenýine oryndy qarsylyq tanytsa, bulaı úılený sharıǵatqa qaıshy. Oǵan dálel: Birinshi; ata-anaǵa boıusyný, olardyń razylyǵyn alý paryz. Alla Taǵala bylaı deıdi: «Rabbyń, ózine ǵana ǵıbadat etýlerińdi, áke-sheshege jaqsylyq jasaýlaryńdy ámir etti»[5].

Tırmızıden jetken hadıste Paıǵambarymyz (Allanyń oǵan sálemi men ıgiligi bolsyn): «Allanyń razylyǵy – áke-shesheniń razylyǵynda, al Allanyń qahary – áke-shesheniń ashýynda», – degen. Endeshe, ata-anaǵa boıusyný, olardyń razylyǵyn tabý úılenýden joǵary turady.

Ekinshi; bireýdiń amanatyna qol suǵý. Joǵaryda baıandaǵanymyzdaı, qyz – otaǵasynyń amanaty. Onyń ruqsatynsyz, razylyǵynsyz qyzdy alyp qashý bireýdiń amanatyna qol suǵý bolyp esepteledi.

Úshinshi; neke sharttarynyń biri bolyp sanalatyn ýálıdiń ruqsatynyń bolmaýy.

3. Qalyńdyqty quda túsip alýǵa shamasy kelmegen otbasylar ózara kelisip, qyzdy alyp qashýǵa ruqsat beredi. Bul qyzdy alyp qashýǵa bolady degendi bildirmeıdi. Bálkim, ol eki jaqtyń ózara kelisimi. «Kelisip pishken ton kelte bolmaıdy» degendeı, bul kórinistiń sharıǵatqa qaıshylyǵy joq.

Alaıda eki jaq ózara kelisip, qyzdy alyp qashýǵa jol-joralǵy jasaǵannan góri, quda túsip alýdyń jón-joralǵysy men salt-sıpatyn ózara tıimdi etip jeńildetý kerek. Negizinde sharıǵatymyz jeńildikke qurylǵan. Alla Quranda bylaı deıdi: «Alla senderge jeńildikti qalaıdy, qıyndyqty qalamaıdy»[6]. Paıǵambarymyz da (Allanyń oǵan sálemi men ıgiligi bolsyn) bylaı degen: «Jeńildetińder, qıyndatpańdar...».  

Úkim:
1. Qyzdy erkinen tys alyp qashý – haram.
2. Áke-sheshesiniń razylyǵynsyz qyzdy alyp qashý sharıǵatqa qaıshy.
3. Qudalyq sharalaryn atqarýǵa shamasy kelmegen otbasylar ózara kelisip, qyzdy alyp qashýyna ruqsat etedi.  

QMDB Sharıǵat jáne pátýa bólimi

Автор: Айдос