Marqum anamnyń atynan oraza tutýyma bolady ma?

Assalaýmaǵaleıkým! Meniń anam baqılyq bolǵan. Anamnyń atynan dúısenbi jáne beısenbi kúnderi oraza tutýyma bolady ma? Sonymen birge, marqumnyń atynan namaz oqýǵa bolady ma, sharıǵat ne deıdi? Alla razy bolsyn! Tolqyn.    

Ответ

Ýa aleıkým assalam, Tolqyn!

Sahabalar (r.a.) óz kezeginde marqumdarǵa saýaby tıetin qajylyq, oraza, názir ǵıbadat, quldy azat etý, duǵa, ıstıǵfar jáne sadaqa sııaqty amaldar haqynda Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.) suraǵan.

Imam Mýslım bas bolyp kóp ǵalymdar rıýaıat etken keń taraǵan hadıste Ábý Hýraıra (r.a.): «Adam qaıtys bolsa, amaly toqtaıdy. Alaıda, úsh jolmen: toqtaýsyz sadaqa (ıaǵnı el ıgiligi úshin salǵan kópiri, meshiti, medresesi, mektebi, aýrýhanasy t.b.), el paıdalanatyn ilimi, artynan qalǵan izgi urpaǵynyń duǵasy (saýap bop) úzdiksiz baryp turady»[1], – degen.

Musylman qaıtys bolyp, jambasy jerge tıgende óziniń amaly toqtaıdy. Al, perzentiniń jasaǵan duǵasy, ózgelerge bergen paıdaly ilimi jáne toqtaýsyz sadaqasy arqyly saýap artynan baryp turatyny shúbásiz. Sonymen birge, úlken-kishi qajylyq, oraza, názir[2]  qulshylyǵy, ıstıǵfar men duǵa tileý sııaqty amaldardyń da marqumǵa saýaby tıetindigi hadısterde aıtylǵan. Solardyń qatarynda oraza da bar.

Máselen, Ibn Abbas (r.a.) rıýaıaty. Bir er kisi Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) kelip: «Ýa, Alla elshisi! Meniń anam qaıtys bolǵan, moınynda bir aı oraza qaryzy bar edi. Ol kisiniń atynan qazasyn óteýime bola ma?» – dep surady. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) álgi kisige: «Iá, Allanyń qaryzy (basqa qaryzdardan buryn) ótelýi tıis», – dedi. Osy hadıstiń sońynda ımam Mýslım jetkizgen habarda: Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) ol kisiden: «Anańnyń (kisilerden alǵan) qaryzy bolsa, ananyń atynan óter me ediń?» – dep suraıdy. Ol: «Iá», – dedi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Allanyń qaryzy (basqa qaryzdardan buryn) ótelýi tıis»[3], – dep jaýap berdi.

Saǵd bın Ýbada (r.a.) Paıǵambarymyzdan (s.ǵ.s.): «Anam baqılyq bolǵanda, ótelmeı qalǵan názir orazasy bar edi. Anamnyń atynan qazasyn ótesem bolady ma?» – dep suraıdy. Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Anańnyń atynan (názir orazasynyń) qazasyn óte»[4], – dep jaýap bergen eken.

Eskere ketetin jaıt, bul hadısterde aıtylyp turǵan másele – paryz nemese názir orazalaryn belgili sebeptermen óteı almaı qaıtys bolǵan adamdar jaıynda. Al, eshýaqytta oraza tutpaǵan adamnyń atynan oraza ustaý degen sharıǵatta joq. Sonymen qatar, namaz marqumnyń atynan oryndalatyn jáne saýaby baǵyshtalatyn qulshylyqtar qataryna jatpaıdy.