Alǵan taýardy qansha paıyzǵa qymbattatyp satsam bolady?

Assalamýǵalaıkým, saýdada sharıǵat boıynsha satatyn taýardyń ústine qansha paıyz aqsha kosýga rýqsat, mysaly men 1000 tengege bir zat satyp alyp sony 2 ese kylyp (2000 tenge) satsam dýrys bola ma? Osman.

Ответ

Ýaǵaleıkýmýssalam Osman myrza! Islam saýda-sattyqta «suranys-usynys júıesin» negizge alyp, básekelestikke súıenetin «erkin naryqtyq» qaǵıdasyn ustanǵan. Óıtkeni taýarlardyń qymbattaǵanyn aıtyp shaǵymdanǵan halyqqa Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Rasynda, baǵany belgileıtin de, taryqtyratyn da, baıytatyn da, rızyq beretin de Uly Alla...»[1],- dedi.

Alaıda, «mynandaı baǵada taba almaısyń, osyndaı taýarlar basqa jerde qymbat, mende arzan» dep aldasa nemese taýardyń kemshiligin jasyryp qalsa ıakı sol zattyń paıdalylyǵyn asyra aıtý arqyly jergilikti «naryqtyq qunnan» joǵarǵy baǵada satý durys emes[2]. 

Aldaý-arbaýshylyqty aralastyrmaı, satylatyn taýardyń túr sıpatyn, kemshilikti tusy bolsa ony kórsetip, taýar qunynyń mólsherin ádettegi baǵadan qymbat qylyp satýǵa ruqsat. Áıtse de, tym sharyqtatpaǵan jón.

Naryqtaǵy baǵadan tym qymbat satqan jaǵdaıda, alýshyǵa eskertý kerek. Máselen uıaly telefon satýshy saýdager, kórshiles saýda núktelerinde 100 000 teńgeden satylyp jatqan eshqandaı ereksheligi joq dál sol telefondy,150 000-200 000 teńgeden qymbattatyp satatyn bolsa, beıhabar alýshyǵa qymbat satýynyń sebebin aıtyp, eskertýi kerek.

Bul jaıynda Hanafı mázhabynyń ǵalymy Alaýddın ás Samarqandı (r.h.) bylaı deıdi: «Kimde-kim naryqtaǵy baǵasynan beıhabar alýshyǵa joǵarǵy qun aıtyp: «pálen aqshaǵa satam» dese, aıtylǵan baǵaǵa satyp alǵan alýshy, (naryqtaǵy baǵany bilgennen keıin) alǵan taýaryn alǵan jerine qaıtarý quqy bar. Óıtkeni ol aldanyp tur. Al, qymbat aıtyp turǵanyn bile tura satyp alyp jatsa, onda bolady...»[3].