ҚАЗАҚТЫҢ САРҚЫТ САҚТАУ ДӘСТҮРІ

Сарқыт дәстүрі — қазақ халқының тұрмыс-тіршілігінде ерекше орын алатын ұлттық салт-дәстүрлердің бірі. Бұл дәстүрде той-томалақтарда, қонақтықтарда артық қалған тағамдарды үй иесі қонақтарына бөліп береді.

Сарқыт дәстүрінің негізгі мақсаты — меймандарға деген құрметті көрсету және тамақтың қадірін түсіну. Әдетте, той-томалақтан соң артық қалған тағамдар жиналып, оларды меймандарға сыйлық ретінде оралып беріледі. Бұл тағамдар сарқыт деп аталады. Мұндай дәстүр жақындықты, ынтымақтастықты күшейтеді және қазақ халқының қонақжайлылығын көрсетеді.

Сарқыт сақтау – қазақ дәстүрлерінде маңызды рөл атқаратын тағы бір салт. Бұл дәстүр бойынша, мерекелер мен тойлардан кейін қонақтар мен үй иелері арнайы бөліп алған тағамдарды үйлеріне алып кетеді және оларды дұрыс сақтап, кейін пайдаланады.

Сарқыт сақтау дәстүрінің бірнеше ережелері мен ерекшеліктері бар

1. Тағамның түрлері:

Сарқытқа көбінесе ұзақ сақталатын және бұзылмайтын тағамдар бөлінеді. Бұл ет, бауырсақ, құрт, қазы сияқты тағамдар болуы мүмкін.

2. Сақтау шарттары:

Сарқытты дұрыс сақтау үшін оны құрғақ, салқын жерде сақтау қажет. Егер сарқытқа ыстық тағамдар кірсе, оларды алдымен суытып, содан кейін ғана орау керек.

3. Орау тәсілдері:

Сарқытты таза, экологиялық қауіпсіз орама материалдарына, мысалы, матадан жасалған дорбаларға, қағазға немесе арнайы ыдыстарға орау қажет. Пластик пакеттерден аулақ болған жөн, себебі олар тағамның сапасын төмендетуі мүмкін.

4. Дұрыс пайдалану:

Сарқыт тағамдарын ұзақ сақтауға болмайды, оларды мүмкіндігінше тезірек пайдалану қажет. Бұл тағамдардың дәмі мен сапасын сақтауға көмектеседі.

Сарқыт сақтау дәстүрі адамдардың бір-біріне деген сыйластық пен құрметін, тағамды қадірлеу мен ысырап етпеу мәдениетін көрсетеді.

Иә, қазақ халқы сарқытты сақтауда кідені (қазіргі замандағы тоңазытқыш рөлін атқарған) кеңінен пайдаланған. Кіде — дәстүрлі қазақ үйінің ішіндегі азық-түліктерді сақтауға арналған жері. Бұл жерде тағамдар салқын әрі құрғақ күйде сақталады, осылайша олардың бұзылуының алдын алады.

Кімдерге сарқыт сақталады?

1. Таза және құрғақ орамалар:

Сарқыт тағамдарын таза шүберектерге немесе қағаздарға орап, оларды кідеге орналастырады. Бұл тағамдардың сапасын ұзақ уақыт бойы сақтауға көмектеседі.

2. Құрт, ірімшік, қазы сияқты өнімдер:

Бұл өнімдер ұзақ сақтауға шыдамды болғандықтан, оларды кідеге сақтау өте ыңғайлы. Олар құрғақ, салқын жерде бұзылмай сақталады.

3. Ет өнімдері:

Етті арнайы тұздап немесе кептіріп, содан кейін кідеге сақтаған. Бұл еттің ұзақ сақталуына және оның бұзылмауына ықпал еткен.

Кебеже дәстүрлі қазақ үйінің маңызды бөлігі болып табылады және ол тағамдарды сақтау мәдениетінің негізгі элементі ретінде қарастырылған. Бұл тәсілдің арқасында тағамдар ұзақ уақыт бойы бұзылмай сақталып, қонақтарға сарқыт ретінде ұсынылған.

Алыс сапарға кеткен жолаушыға, алыстағы келе алмаған туыстар мен достарға сыбаға ретінде сарқыт сақтап беру дәстүрі қазақ халқының қонақжайлылығын, сыйластық пен құрметін көрсететін маңызды дәстүрлерінің бірі болып табылады.

Алыс сапарға кеткен жолаушыға сарқыт сақтау

Алыс сапарға кеткен жолаушыға арнайы сарқыт дайындап беру дәстүрі олардың аман-есен оралуын тілеу және ұзақ жолда аш қалмас үшін тағаммен қамтамасыз ету ниетінен туындаған. Бұл дәстүрде сапарға аттанған адамға төмендегідей тағамдар беріледі:

1. Құрт пен ірімшік:

Ұзақ уақыт бұзылмайтын, тасымалдауға ыңғайлы және құнарлы тағамдар.

2. Бауырсақ:

Құнарлы әрі сақтауға оңай тағам.

3. Қазы мен сүр ет:

Жақсы сақталатын және ұзақ уақыт бойы бұзылмайтын ет өнімдері.

Алыстағы туыстар мен дос-жарандарға сарқыт сақтау:

Той-томалақ, мереке немесе ас беру секілді маңызды жиындарға келе алмаған туыстар мен достарға арнайы сарқыт сақтап беру де ерекше мәнге ие. Бұл дәстүр алыстағы жақындарға деген құрмет пен қамқорлықты көрсетеді.

1. Мерекелік тағамдар:

Құда-құдағилар мен жақын туыстарға жиында жасалған дәмді тағамдардан сарқыт қалдырылады.

2. Салқын сақталатын тағамдар:

Құрт, ірімшік, ет өнімдері секілді тағамдар кідеге салынып, арнайы сақталады.

3. Орау тәсілі:

Сарқытты таза матаға немесе қағазға орап, алыстағы туыстарға арнайы сәлемдеме ретінде жіберіледі.

Сарқытты сақтау және жеткізу

Сақтау:

Сарқыт тағамдарын кебеже немесе тоңазытқышта сақтау арқылы олардың бұзылуын болдырмау.

Жеткізу:

Жолаушы немесе арнайы адам арқылы алыстағы туыстар мен достарға жеткізіп беру. Бұл үрдіс кезінде тағамдардың сапасын сақтау мақсатында, оларды арнайы ыдыстарға немесе қаптарға салып орайды.

Бұл дәстүрлер қазақ халқының жақындарына деген шынайы құрметін, қамқорлығын және сыйластық мәдениетін көрсетеді.

Болат БОПАЙҰЛЫ