ALǴAShQY QADAM

Rýmı kóp derekterdiń biri boıynsha Balh aımaǵynyń Vaksh aýylynda dúnıege kelgen. Qazirgi Tájikstan. Vaksh ózeniniń jaǵalaýynda. Aýǵanstanmen shekaralas aımaq. Ol týraly mynandaı ápsana bar.

— Beri qarashy, áı, ǵulamanyń balasy: myna shatyrdan sekirýge básteseıik, - tiginshiniń balasy Sınan samarqandyq kópes Lalanyń záýlim saraıyn nusqady da, jeńinen buqarlyq oıýmen kestelengen oramaldy sýyryp aldy. – Báske mynany tigemin!

Ekeýi otyrǵan shatyrdyń shetine kep, tómenge qarady. Astynda qalyń ósken tal-shilik eken. Eki úıdiń ortasyn ný qyp jibergen. Eki shatyrdyń ortasy shamamen bes kez. Kem emes. Ǵulamanyń balasy men tiginshiniń balasy jabyq bazardaǵy saýdagerler qusap satyr-sutyr qol alysty. Sınan shatyrdyń qarsy betine baryp, shapannyń etegin beline býyp, taqııasyn sheshti. Qatty júgirgen kúıi kórshiniń shatyryna qustaı ushyp top ete qaldy. Dál solaı qaıtadan keri sekirdi.

Bir tań qalarlyǵy, ǵulamanyń balasy Masýd ta, basqa balalar da Sınannyń erligin dóp qaıtalady. Endi bári jınalyp Jalaladdınge qarap turǵan. Ol eń sońǵy edi. Qudaı sózin ustanǵan ǵulamalardyń ǵulamasy Sultannyń balasy eń sońǵy bolýy múmkin be? Týǵannan áljýaz bolǵan bul bala óte tuıyq, ásershil, júgirip oınaǵandy qalamaıtyn, shýyldaq oıynnan qashatyn bala boldy. Eger sol sátte Múmıne-hatýn shatyrǵa shyǵyp, bárin tómenge tús dep shaqyrmaǵanda, sol qudaı atqyr bes kezdi ol da sekirer me edi, kim bilsin... Eki shatyrdyń ortasynda júgirip bara jatqan balasyn kórgende, anasy kózin tars jumdy.

- Jalal!

Bári onyń daýysyna jalt qarady. Tap qazir ulynan máńgilikke aıyrylatyndaı daýysy jaryqshaqtanyp shyqty. Balasy shatyrdyń shetine jetip qalǵan, toqtaıyn degende, aıaǵy taıyp ketip, qoly erbeńdep, jerge qulap tústi.

Súıetin áıel men meıirimi sheksiz analar ishten jaryp shyqqan uldaryn ne súıiktilerin belgisizdikke sekirýden saqtaǵysy keledi. Jan-júreginde qaısarlyqtyń pisip jetilýine kedergi keltiredi. Júregin tek ózi jaýlap alǵysy keledi. Sáýleli oımen nárlenbegen mahabbattarymen eseımegen jandy qoldap, erkin álemge ushyrýdyń ornyna qanatyn kesedi, moınyna tas bolyp jabysady. Ǵalam men adamzattyń birliginiń ǵajaıyp keremetin tanytpastan ózimshildik pen aıarlyqtyń qurdymyna qulatady.

Shatyrda turǵandar jalt burylyp qaraǵanda, Jalal joq boldy. Bul shatyrda da, kórshiniń shatyrynda da joq. Bári oıbaılap shatyrdyń shetine júgire jetti. Tal-shilik tapjylmastan siresip tur.

Esin jıǵanda alǵash kórgeni beti dóp-dóńgelek perishte syndy qyzdyń kelbeti. Ol qaraqattaı kózimen oǵan tań qala qarap turdy. Kirpikteri dir-dir etedi. Ákesiniń úıindegi sońǵy kúni de qoshtasqan adamy sol shatyrdan qulaǵanda kórgen Lala kópestiń búldirshin qyzy Gaýhar-hatýn edi.

Jalal bozaryp ketken. Ólik sııaqty tyrp etpeı jatty. Beti qan-josa. Basyn kótere bere ózine qaraı júgirip kele jatqan balalardy kórdi. Olardyń artyn ala anasy men sút anasy Nasıbý kele jatty.

Eger balalar mazaq etse, ol shydar edi. Alaıda olardyń bet-júzinen jeńilgendi aıaý, osal adamǵa degen músirkeýdi oqydy. Ákesine tán namys munyń boıyn da sharpyp ótti.

Ornynan turdy. Ózi de túk túsinbesten, ákesiniń sózimen kózine elestegen elesterdi sıpattaı bastady.

- Jasyl kıim kıgen jaýyngerler meni kók zeńgirdiń bıigine shyǵardy. Aspan patshalyǵynyń qabyrǵalaryn aınaldyryp júrgizdi. Senderdiń aıqaılaryńdy estidi de, qaıtyp jerge qaıtara saldy...

Onyń sózin muqııat tyńdaǵan balalardyń betindegi aıaýshylyq pen kelemej sap tyıyldy: mundaıdy ǵulamalardyń ǵulamasy tek Sultan ǵulamanyń balasy kóre alady.

Tek qaraqat kózdi jeti jasar Gaýhar ǵana áýelgi tańdanysyn jasyra almaı qarap turdy. Onyń kózine tik qaraǵan Jalal:

- Shatyrdyń ústinde mysyq ta, tıin de shapqylap júre beredi. Al rýh álemine saıahattaý tek erik-jigeri myqty adamǵa ǵana tán. Solaı!

Búgin on ekige tolyp, ákesiniń úıinen jyraqqa attanbaqshy bop turǵan Jalal sol kezderi aıtylǵan sózderi úshin uıalyp tur. Shyn máninde sózdiń ózinen emes, sony aıtqan mánerinen, tákápparlyǵynyń kesirinen aıtylǵan maqtany úshin qysyldy. Degenmen, ol ótirik aıtpaǵan edi. Onyń sátsiz sekirisi rýhty tanýdaǵy sheksiz saıahatynyń alǵashqy tıtteı qadamy bolǵan eken.

Radııa Fısha

Aýdarǵan Shynar Ábilda