Birlik – bereke bastaýy

Birlik – adamzatty jańa belesterge shyǵarǵan úlken qundylyq. Bul qasıetti qadir tutqan qazaq halqy ony maqaldarynan da, danalyqtarynan da jyraq qaldyrmaǵan. Uly Dala pálsapasynyń kórinisi bolǵan maqaldarda «birlik bolmaı tirlik bolmaıdy», «aǵaıyn tatý bolsa at kóp, abysyn tatý bolsa as kóp» delinse, danalardyń sózderi «birińdi qazaq biriń dos, qormeseń istiń bári bos» degen qanatty sózdermen órbip jatty.

Iıa, basqalaı bolý múmkin emes te. Onyń birinshi sebebi, adamnyń qoǵamdyq tirshilik ıesi ekendiginde. Adam jańa shyńdarǵa qol jetkizgisi kelse, onda ózi syndy ózge adamdarmen birigýge tıis, dostasýy kerek, tatýlasýǵa májbúr. Osy aqıqatty Alla Taǵala Quran Kárimde: «... Olardyń dúnıe tirshiligindegi nesibesin aralaryna Biz úlestirdik. Sondaı-aq, bir-birine baǵynsyn dep, birin-birinen dárejede kóterdik. Rabbyńnyń márhameti olardyń jıǵan-tergenderinen artyq»,[1] – dep baıandaǵan. Demek, adamdardyń barlyǵy birdeı bola almaıdy, olar bir-birine baǵynyshty, táýeldi. Eger qoǵamda adamdardyń birligi berik bolsa, qoǵamnyń barlyq salalary birdeı órkendeıdi. Judyryq bolyp jumylǵan qamal alady. Al, eger aralarynda tatýlyq pen birlik bolmasa, bir-birimen mámilege kele almasa, ol qoǵam erteli-kesh qurdymǵa ushyrap quldyraıdy. Sol sebepti de dana halqymyz «bóringendi bóri jeıdi» deıtin. Al, eger ol qoǵam qurysa, ornyna birligi jarasqan basqa qoǵam keledi, jáne solaı jalǵasa beredi. Bul sózimizge tarıh betteri kýá bola alady.

Taǵy bir atap keter jáıt, qazaq halqy qashan da qonaqjaılylyǵymen tanylǵan. Táýelsizdikke qol jetkizgenge deıin san halyqqa pana bolǵan baıtaq dalamyz, táýelsizdikke qol jetkizgennen keıin de qushaǵyn taryltpady. Túrli ulttar men din ókilderine besik bolǵan elimiz qazirgi tańda álemdegi aldyńǵy qatarly memleketter qataryna qosylyp ta úlgerdi. Bunyń eń úlken sebepteriniń biri de – shańyraqty shaıqaltpaı ustap turǵan keregelerdeı júzdegen ult ókilderiniń birligi men tatý ómir súrýleri. Alla Taǵala Quran Kárimde:

«Áı, adam balasy! Shúbásyz senderdi bir er, bir áıelden (Adam, Haýadan) jarattyq. Sondaı-aq, bir-birińdi tanýlaryń úshin senderdi ulttar, rýlar qyldyq. Shynynda, Allanyń qasynda eń ardaqtylaryń taqýalaryń. Sháksiz Alla tolyq bilýshi, ár nárseden habar alýshy»,[2] – dep baıandaǵan. Endeshe, adamdardyń bir-birine uqsamaýy, ulttar men rýlarǵa jáne basqa da erekshelikterimen erekshelenýi tabıǵı jaǵdaı. Alaıda, bul aıatta nazar salý kerek birneshe jáıt bar.

Birinshisi, adamdardy túrli ulttar men rýlarǵa bólgen Allanyń ózi. Endeshe ózin musylmanmyn dep bilgen adam Alla isine nalýy tıis emes. Sondaı-aq, bir ultty ekinshi ulttan kem nemese artyq dep sanaýǵa da bolmaıdy.

Ekinshisi, barlyq adamdar bir er men bir áıelden jaratylǵandyǵyna silteme jasalýy. Bul degen adamnyń qaısy bir sıpatyna bola bólektemeı, baýyr kórip, adamı qasıet sheńberinde mámilede bolý kerek degendi uǵyndyrady.

Úshinshiden, «Shynynda Allanyń qasynda eń ardaqtylaryń taqýalaryń»[3] degen úzindiden adamdy adamnan ajyratatyn qasıet tek taqýalyq ekenin túsinemiz. Taqýalyqtyń orny júrekte, kórinisi is-árekette, al baǵalaýshysy Alla Taǵalanyń ózi. Sol sebepti qandaı da bir ultty, eldi nemese kópshilikti jamandaýǵa esh qaqymyz joq. Bizdiń túsinýimiz tıis nárse, ol tek ózimizdi taqýalyqqa tárbıelep, shama jetkenshe jamandyqtan tyıyp, jaqsylyqqa shaqyrý ǵana. Al kimniń qandaı ekenin Alla bizsiz-aq biledi. Sebebi, Alla tolyq bilýshi, ár nárseden habar alýshy[4].

Tórtinshiden, Alla Taǵala adamdardy ulttar men rýlarǵa birin-biri tanysyn dep bólýi. Sebebi, ár qoǵamda óziniń qundylyǵy men ereksheligi qalyptasady. Bir-birine uqsamaıtyn birneshe nárseni ortaqtastyrý jańa bir keremet dúnıelerdi týdyrady. Jańa dúnıeler jańa bastamalarǵa jeteleıdi. Jańa bastamalar órkenıetke jetkizedi.

Osylaısha Alla Taǵala adamdardy bir birinen erekshe etkenimen, dál osy erekshelikpen bir-birin tolyqtyrǵan. Adamdardy ulttar men elderge bir-birimen qarsylasý úshin emes, kerisinshe bir-birimen tanysýǵa, jańa nárselerdi tanyp-bilsin dep bólgen. Allaǵa sansyz shúkir, halqymyz bul turǵyda ilgeri qatarda dep aıta alamyz. Yntymaǵy jarasqan elimizdiń birligine syzat túspeýin Alla násip etsin. Birge jańa shyńdardy ıgerýdi jazyp, berekemizdi arttyrsyn.

Birlik kúni qutty bolsyn!