DIN MEN DÁSTÚR – ULTTYQ IMMÝNITETTIŃ NEGIZI

Ǵasyrdan ǵasyrǵa ulasqan talaı̆ zamandy basynan ótkergen qazaq halqy ózine ǵana tán bolǵan ulttyq beı̆nesin pash eter qazaqy salty men ıslamı dástúrin urpaqtan-urpaqqa tapsyryp keledi. Álıhan Bókeı̆han: «Bu zamannyń ǵalymdary tarıh eń ońdy muǵalim dep túsinedi. Dúnıede óńge jurttar qatarynda kim qor bolmaı̆myn, tuqymym quryp qalmasyn degen halyq óziniń shejiresin ımanı dárejede uǵyp bilýge tıis bolady...

 Bul keý-desinde kózi bar adam kóp oı̆lanarlyq jumys», – dep máni tereń tujyrym aı̆typty. Halyqtyń rýhanı tiregi – dini men dástúri. Osy qos qazyqtan aı̆yrylǵan ult tamyrynan úzilip, taǵdyry tumanǵa aı̆nalatyny anyq. Qazaq halqynyń ǵasyrlar boı̆y qalyptasqan ulttyq bolmysynda din men dástúr bir-birimen sabaqtasa damyp, birin-biri tolyqtyryp otyrǵan. Búgingi kúnniń talabynda osy tepe-teńdikti saqtap qalý – ulttyq ımmýnıtetti nyǵaı̆týdyń basty joly.

Islam dini – qazaq halqynyń ómir súrý saltynda tereń sińisip ketken rýhanı qundylyqtar jıyntyǵy. Táýbe, shúkir, sabyr, izet, qanaǵat sııaqty qasıetter – dinimizdiń negizinde jatyr.

Sonymen qatar, ıslam adamı qatynastardy, ádildikti, eńbekti, bilim alýdy nasıhattaı̆ otyryp, qoǵamda úı̆lesimdilik pen beı̆bit ómirdi qalyptastyrýǵa yqpal etedi. Qazaq halqynyń salt-dástúri urpaq tárbıesiniń berik dińgegi.

Tórge úlkendi otyrǵyzý, bata berý, qudalyq, besikke salý, tusaý kesý – barlyǵy adamdy qurmetteýge, yntymaqqa, izgilikke tárbıeleı̆di. Bul dástúrlerdiń qaı̆narynda dinmen astasqan rýhanı tárbıe jatyr. Tarıh – ótkennen úlgi, tanymǵa tara¬zy, tirshiligińe baǵdar beretin qundylyq. Dinı merekelerdi ulttyq naqyshpen úı̆lestirip, aı̆ryqsha atap ótý¬diń mádenıeti qalyptasa bastady. Búginde ımam-moldalar tek dinniń ǵana emes, dástúrdiń de nasıhatshysyna aı̆naldy.

Ýaǵyzdarda aqyn-jyraýlarymyzdyń taǵylymdy tujyrymdary, ónegeli óleńderi qosa aı̆tylatyn boldy. Ulttyq ımmýnıtet nege qajet? Qazirgi jahandaný zamanynda ulttyń bolmysyna syrttan túrli ıdeologııalar men jalǵan qundylyqtar áser etýde. Osyndaı̆ alańdaýshylyq týǵyzatyn kezeńde ulttyq ımmýnıtet – ıaǵnı, ulttyń ózindik sanasy, rýhanı turaqtylyǵy, tarıhı jady men dástúrli ómir súrý salty qorǵan bolyp tabylady.

Qaljan MOLDABEK

Túrkistan oblysy Din isteri basqarmasynyń “Din máselelerin zertteý ortalyǵynyń” teology