DINI TURAQTYLYQ – EL QAÝIPSIZDIGI
Búgingi tańda qoǵamymyzda kereǵar dinı aǵymdar el aýmaǵynda taralyp, olardy jaqtaýshylarynyń qarasy kóbeıgeni belgili. Olar ózderiniń adasqandarymen qoımaı ózgelerdi de adastyryp júrgendigi aǵym múshelerimen túsindirý jumystary barysynda rastalyp otyr. Sondyqtan, el aýmaǵynda qaýipsizdikti saqtaý maqsatynda dinı ahýaldy zertteý, álemdik deńgeıdegi jınaqtalǵan tájirıbe men eń ózekti máselege baılanysty elimizde túsindirý jumysyn júrgizý qolǵa alynǵan. Mundaı jumystardy qazirgi tańda din salasymen aınalysatyn memlekettik mekemeler men dinı birlestikter atqarýda.
Basty baǵyt aldyn alý sharalary, túsindirý jumysyn júrgizý. Ýaqyt ótken saıyn dinı uǵymdar men oǵan beriletin túsindirmeler de ózgeretindigi belgili jaǵdaı. Mysaly, ótken ǵasyrlarda aıtylǵan nasıhat jumystaryn búgingi jahandaný dáýirindegi jetistiktermen baılanystyryp túsindirý jumystary. Bul jerde din qaǵıdalaryn burmalaýlarǵa jol bermeý kerek. Biz ótken ǵasyrlarda aıtylǵan túsinikpen túsindiretin bolsaq, halyqqa durys jetpeı jappaı dinı bilimsizdikke alyp kelýi múmkin. Al, dinı bilimsizdiktiń aldyn alý – kezek kúttirmes másele. Atap aıtqanda, aǵartýshylyq jumystarǵa basty nazarǵa alynyp, osy baǵytta jumys jasaýymyz kerek.
Elimizde qazirgi ýaqytta BAQ jáne ınternet-kontentke kúndelikti monıtorıng jasalyp otyr. Máselen, Sırııa soǵysyna óz erkimen ketken qazaqstandyq azamattardyń biraz bóligi ǵalamtordaǵy teris pıǵyldy aǵym músheleriniń arbaýyna túskendigi anyq. Jalǵan aǵym adastyrýshylardyń qarmaǵyna ilikkender otbasylarynda ǵasyrlar boıy qalyptasqan dástúrge qarsy shyǵý belgileri baıqala bastaǵanda, ata-analardyń biraz bóligi osy jaǵdaılarǵa kóz juma qarady. Sońyna qaraı balalary ózge elge attanyp, qarý asynyp, qantógiske aralasyp, qylmysker atandy. Dinı saýatsyzdyqtyń saldarynan olar ata-analarynyń, týǵan-týystarynyń kóz jasyna qaraǵan joq, barlyǵyn din úshin jan pıda maqsatynda kete bardy. Eli men jerin tastap, jat aǵymnyń jalaýyn jelbiretip, nadandyqtyń, jalǵandyqtyń, dinı soqyrlyqtyń qurbanyna aınaldy.
Mine, osyndaı jaǵdaıdy boldyrmaýǵa elimizdiń óńirlerinde aqparattyq nasıhattaý toptary jáne ońaltý ortalyqtary, qoǵamdyq birlestikter men dinı birlestikterqazirgi ýaqytta jumyla qyzmet jasap jatyr. Dinı Ekstremızmniń aldyn alý aıasynda elimizde, onyń ishinde, jastar arasynda júıeli aqparattyq-túsindirý jumystary qarqyndy júrip, burynǵydan da jumys kúsheıdi. Din – názik jáne ózekti. Jastarǵa dindi durys túsindirýimizdiń mańyzy joǵary. Din – rýhanı qazyna dep bilsek, qazirgi zamanaýı bilim men ǵylymǵa negizdelgen dindi qajet etedi. Osy turǵydan alǵanda elimizde aýqymdy jumystar atqarylýda.
Táýelsizdik alǵan tusta jastar dinı bilim alý maqsatynda sheteldik oqý oryndaryna kóptep barǵany ras. Árıne ózge elden bilim alǵan jastardyń jan-jaqty shyńdalýyna úlken tájirıbe ekeni jaqsy. Desek te, dál qazir dinı bilim alýǵa kelgende qaýiptenýimiz oryndy jaǵdaı. Basqa eldiń dinı tanymyn, dinı tájirıbesin, sol elderdiń ulttyq mádenı qundylyqtaryn alyp kelip jalpy halyqqa tótesinen tyqpalaý da durys emes. Qazirgi ýaqytta jastardyń shetelde dinı bilim alý máselesi memleket tarapynan rettelýde. Tarqata aıtqanda, zańnamalyq ózgerister shetelde dinı bilim alǵysy keletinder úshin birqatar talaptar qarastyryldy. Keleshekte Qazaqstanda joǵary dinı bilim alǵan mamandar ǵana shetelde dinı bilim ala alatyn talap qoıylady. Úkimet dinı saýattylyq deńgeıi qalyptasqan tulǵalarǵa ǵana ruqsat berý arqyly biz jastardyń jáne qoǵamnyń dinı qaýipsizdigin qamtamasyz ete alatyndyǵyna senim artyp otyr. Ásiredinshildik máselesimen kúreste eń áýeli ıdeologııalyq keshendi jumys júrgizý arqyly qoǵam múshelerin terrorızm, Ekstremızm jáne radıkalızmmen sanaly túrde kúresetin, saqtanýǵa meıilinshe qabiletti rýhanı sana qalyptastyrý kózdelýde. Qazirgi zamanda dinı turaqtylyqqa qol jetkizgen memleket qana damý jolyna túsip, qaýipsizdikke qol jetkizetini ýaqyt talaby ekenin elimizdiń ár azamaty sezine bilýi kerek.
KOJAGELDIEV Baýrjan,
Astana qalasy
«Dinderdi zertteý ortalyǵynyń» teology
