Ihsan degenimiz...
Jalpy, ıhsan sózi jaqsylyqqa jetkizý, jaqsylyq jasaý, bir nárseni sońyna deıin oryndaý, tııanaqtylyq, shynaıylyq degen syndy maǵynany bildiredi. Al sharıǵatta «amaldardy Alla kórip turǵandaı sezimde oryndaý» degendi saıady.
Sańlaq sahabalardyń biri Omar (r.a) osy ıhsan uǵymyna qatysty mynadaı bir oqıǵany rıýaıat etedi:
«Birde Alla Elshisiniń (s.ǵ.s.) janynda otyrǵanymyzda kútpegen jerden qasymyzǵa boıynda jolaýshynyń belgisi joq jáne bizdiń eshbirimiz tanymaıtyn qara shashty, appaq kıimdi kisi keldi. Ol Paıǵambardyń (s.ǵ.s.) qarsy aldyna tizesine tizesin tıgizip otyrdy da, qolyn sanyna qoıyp: «Ýa, Muhammed, maǵan Islam jaıly aıtyp bershi», – dedi. Alla Elshisi (s.ǵ.s.) bylaı dedi: «ISLAM degenimiz – Alladan basqa qulshylyqqa laıyqty eshkimniń jáne eshteńeniń joq ekenine jáne Muhammed Onyń elshisi ekenine kýálik keltirýiń, namaz oqýyń, dúnıeńnen paryz etilgen zeket berýiń, Ramazan aıynda oraza ustaýyń jáne shamań jetse, qajylyq jasaýyń». Ol: «Durys aıtasyń», – dedi. Biz onyń Paıǵambarǵa (s.ǵ.s.) ári suraq qoıyp, ári onyń aıtqandarynyń durystyǵyn rastap otyrǵanyna tańǵaldyq. Sodan soń ol: «Maǵan Iman jóninde aıtshy», – dep til qatty. Alla Elshisi (s.ǵ.s.) bylaı dep jaýap berdi: «IMAN degenimiz – Allaǵa, Onyń Perishtelerine, túsirgen Kitaptaryna, Onyń Elshilerine, Aqyret kúnine jáne jaqsylyq pen jamandyqtyń taǵdyrdan ekenine ıman keltirýiń». Álgi adam taǵy da: «Durys aıtasyń», – dedi de: «Maǵan ıhsan týraly baıandap bershi», – dedi. Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «IHSAN degenimiz – Alla kórip turǵandaı qulshylyq jasaýyń, sen Ony kórmeseń de, shyn máninde, Ol seni kórip tur», – dep jaýap qaıtardy. Sodan soń: «Endi maǵan Qııamettiń qashan bolatynynan habar bershi», – dedi. Oǵan Alla Elshisi (s.ǵ.s.) bylaı jaýap berdi: «Suralýshy suraýshydan artyq bilmeıdi». «Endeshe, maǵan Qııamettiń belgilerin aıtshy», – dedi. Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Aqyret jaqyndaǵanda kúń óz qojaıynyn dúnıege ákeledi jáne jalań aıaq, ústinde kıimi joq, qoı baqqan kedeılerdiń bıik úı salyp jarysqandaryn kóresiń», – dedi. Sosyn álgi adam ketip qaldy. Men biraz ýaqyt kidire turǵannan keıin Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Ýa, Omar, álgi suraq qoıǵan kisiniń kim ekenin bilesiń be?» – dep surady. Men: «Alla men Onyń elshisi jaqsyraq biledi», – dedim. Sonda Alla Elshisi (s.ǵ.s.): «Rasynda, ol senderge dinderińdi úıretý úshin kelgen Jebireıil», – dedi»[1].
Alla kórip tur degen shynaıy sezimde ómir súrý úshin Alladan shynaıy qorqynysh qajet, júrekte taqýalyq bolýy tıis. Aqyrettegi qorqynyshty jaǵdaılardy únemi este saqtap, qaıtar kúnge daıyndyq jasaýmen shuǵyldaný mańyzdy. Qasıetti Qurannyń «Sháms» súresinde aıtylǵandaı: «Rasynda nápsisin tazartqan kisi qutyldy. Áldekim ony kirletse, qor boldy»[2].
Ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) da óz ósıetterinde adamnyń eń bıik dushpany nápsisi ekenin eskertip, boıdaǵy jaǵymsyz, jaman qasıetterdi tárbıeleý kerektigin kóp nasıhattaǵan. Islam tarıhyndaǵy úlken soǵystardyń biri – Tabýk joryǵynan qaıtyp kele jatyp sahabalaryna: «Kishi jıhadtan (joryqtan) úlken jıhadqa (nápsimen kúresýge) oraldyq», – degen eken.
Ihsan uǵymyn óz tujyrymymyzben bylaı sıpattasaq... Adam balasy quddy bir tárbıeni, qadaǵalaý men baqylap otyrýdy qajet etetin náreste ispetti. Júrip turýy, tamaq jeýi, uıyqtaýyna deıin árdaıym qarap otyrýdy talap etedi. Iaǵnı adam tárbıesin únemi júrgizip otyrady. Abaı atamyz bir sózinde: «Eger de esti kisilerdiń qatarynda bolǵyń kelse, kúninde bir márte, bolmasa jumasynda bir, eń bolmasa aıynda bir, ózińnen óziń esep al! Sol aldyńǵy esep alǵannan bergi ómirdi qalaı ótkizdiń eken, ne bilimge, ne aqyretke, ne dúnıege jaramdy, kúnin de óziń ókinbesteı qylyqpen ótkizippisiń?» – dep, adam balasyn ótip jatqan óz ómirine úńilýdi ósıet etken. Hazreti Álı (r.a.): «Esepke tartylmaı turyp, ózińdi esepke tartyńdar», – degen.
Qoryta aıtqanda, «Ihsan – adam balasynyń rýhanı turǵydan kemeldiktiń shyńyna árdaıym umtylyp otyrýy»... Alla eń durysyn bilýshi!
Qalıjan Zańqoev
«Raısa ana» meshitiniń bas ımamy
