INTERNET DÚKEN ARQYLY SAÝDA JASAÝǴA BOLA MA?

Internet dúken – tolyq sıpattamasy bar taýardy satatyn jáne satyp alatyn veb saıt. Negizi taraptardyń ınternet nemese telefon sekildi Elektrondyq qurylǵylar arqyly onlaın kelisim jasaýy betpe-bet saýda jasaǵanmen teń. Al poshta, faks, telegraf, t.b. jazý qurylǵylary arqyly kelisimshart jasaǵanda hattyń ekinshi tarapqa jetýi ıjab (usynys), ekinshi taraptyń sol májiliste kelisim berýi qabýl (qabyl alý) bolyp sanalady. Islam fıqhy akademııasynyń qararlary, 98-bet, №52 (3/6).

Qazirgi tańda satýshy belgili bir taýardy tolyq sıpattap ınternet dúken arqyly sata alady. Bul taýar satýshynyń menshiginde bolýy da, bolmaýy da múmkin. Satyp alýshy ınternet dúkenderinen ózine qajetti taýarǵa tapsyrys bergende, satýshy ony qabyldap, kelisilgen ýaqytynda jetkizedi.

Internet dúken arqyly saýda jasaýdyń úkimi tómendegideı qarastyrylady:

1. Menshigindegi taýardy óz paraqshasynda satý. Iaǵnı dúken ıesi menshigindegi zattardy ınternet dúken nemese áleýmettik paraqshalar arqyly satady. Buǵan sharıǵatta ruqsat etiledi.

2. Menshiginde joq zatty óziniń paraqshasynda nemese ınternet dúkende satý. Bul jerde satýshy kóterme saýda ortalyǵymen aldyn ala kelisip, keıin ol taýarǵa qatysty barlyq sıpattaryn jáne maǵlumattaryn ınternet dúkeninde kórsetedi. Klıent tarapynan tapsyrys túskende satýshy taýardyń aqshasyn tolyq alyp, kóterme saýda ortalyǵynan zatty satyp alyp, kelisilgen ýaqytta klıentke jetkizedi. Bul saýdada taýardyń sıpaty tolyq kórsetilgendikten, sálam kelisimsharty negizinde oǵan ruqsat etiledi. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Senderden kim sálam (tabystaý) saýdasyn jasasa, belgili ólshemde, belgili mólsherde jáne belgili ýaqytqa deıin saýda jasasyn», – degen (Buharı, №2240; Múslım, №1604).

Al taýardyń tólemin tolyq almasa, sondaı-aq taýardyń naryqta bar-joǵy ári tapsyrys bergen zatty jetkizýi belgisiz bolsa, mundaı saýdaǵa tyıym salynady. Óıtkeni Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Ózińde bolmaǵan nárseni satpa», – degen (Nasaı, №4627; Ábý Dáýid, №3503).

3. Internet dúken ıesi satýshynyń taýaryn jarnamalap satý. Bul kóriniste ınternet dúken ıesi deldal retinde ár taýardan belgili paıyzdy nemese belgilengen qyzmet aqysyn alady. Ibn Abbas (Alla oǵan razy bolsyn): «Bir kisiniń basqa bireýge: «Myna kıimdi munsha baǵaǵa sat. Odan artyq baǵaǵa satsań, ústindegi aqsha seniki», – dep aıtýdyń oqasy joq», – degen (Buharı, 3/96). Bul jaǵdaıda taýardy jetkizý jaýapkershiligi deldalǵa emes, satýshyǵa júkteledi.

4. Internet dúken ıesi satýshynyń atynan ýákili retinde satý. Ýákil satýshynyń atynan taýardy satyp, aqshasyn alady. «Ál-Maýsýǵa ál-fıqhııa ál-Kýveıtııa» kitabynda: «Ǵalymdar saýda-sattyqta ýákil taǵaıyndaý dyń ruqsat ekenine biraýyzdan kelisken. Ýákildik aqyly da, aqysyz da bolýy múmkin», – delingen (ál-Maýsýǵa ál-fıqhııa, 45/90). Alaıda taýar ıesiniń ruqsatynsyz belgilengen baǵanyń ústinen qosyp satýy durys emes. Internet dúken arqyly saýda jasaǵan kezde saýdanyń rúkinderi men sharttary tolyq tabylýy, alaıaqtyqqa, zattyń belgisizdigine jol berilmeýi tıis. Eger taýar baıandalǵan sıpatqa saı bolmasa, mundaı jaǵdaıda satyp alýshynyń zatty kórgennen keıin qaıtaryp berýine quqyǵy bar.

ÚKIM:

1. Menshigindegi taýardy ınternet dúken arqyly satýǵa ruqsat etiledi.
   2. Menshigindegi joq taýardy sálam saýdasynyń sharttaryna saı satýǵa bolady.
   3. Internet dúken ıesiniń satý shydan belgili bir paıyzdy alýy sharıǵatqa qaıshy emes.
   4. Taýar sıpattalǵan sıpatqa saı bolmasa, satyp alýshynyń ony almaýyna quqyǵy bar.
   5. Taýar belgili sebepterge baılanysty kelisilgen merzimde jetkizilmese, satyp alýshy aqshasyn qaıtaryp alýǵa nemese kelisimdi buzyp-buzbaýǵa quqyly.
   6. Taýar kelisimge saı tıisti merzimde jetkizilgen jaǵdaıda satyp alýshy tarap kózdelgen qarajatty tóleýge mindetti.

QMDB Ǵulamalar keńesi