ISLAMDAǴY QASIETTI ÚSh AI
Bıyl 13 qańtardan ıslam dininde qasıetti sanalatyn úsh aıdyń alǵashqysy Erejep bastaldy. Odan keıingi eki aı Shaǵban jáne Ramazan. Bul aılar Jaratýshynyń pendelerine erekshe raqymdylyqpen qaraýymen, asa meıirbandyq tanytýymen erekshelenedi. Sondyqtan álem musylmandary bul aılarǵa asa qurmetpen qarap, qulshylyqtaryna den qoıady.
Erejep, Shaǵban, Ramazan aılarynyń qasıettiligi Quranda atalýymen anyqtalǵan.
“Táýba” súresiniń 36 aıatynda: “Rasynda kókter men jerdi jaratqaly Allanyń Kitabyndaǵy aılardyń sany on eki. Bulardyń tórteýi qurmetti aılar. Mine osy berik din” delingen.
Muhammed paıǵambarymyz (s.a.ý.) qoshtasý qajylyǵynda: “Bir jylda on eki aı bar. Bulardan tórteýi haram aılar, úsheýi qatar kelgen Zılqaǵda, Zúlhıjja jáne Muharram, tórtinshisi Rejep”, – dep jeke-jeke atap kórsetken (Imam Buharı).
“Alla taǵalam, bizdi Erejep pen Shaǵban aıynda berekege keneltip, Ramazanǵa aman-esen jetkize gór” degen duǵa da ardaqty paıǵambarymyzdyń bul aılarǵa erekshe kóńil bólgenin kórsetedi (Ahmad ıbn Hanbal, Músnád, 1/259).
“Erejep – Allanyń aıy, Shaǵban – meniń aıym, al Ramazan – úmmetimniń aıy” degen hadısti estigende, sahabalar nelikten bul aıdyń Allanyń aıy dep atalý sebebin suraıdy. Sonda paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı dep túsindirgen: “Erejep – Allanyń kúnálardy keshiretin aıy. Alla Taǵala úshin súıikti aı. Bul aıda urys-janjal, qantógis toqtatylǵan. Bul aıda paıǵambarlardyń táýbeleri qabyl bolyp, áýlıeler dushpandarynan qorǵalǵan. Bir kisi Erejep aıyn orazamen ótkizse, Alla taǵalanyń mynadaı úsh jaqsylyǵyna ıe bolady:
- Ótken kúnálaryn keshiredi;
- Qalǵan ómirinde túrli teris qylyqtardan saqtaıdy;
- Qııamet kúni Alla taǵala onyń shólin qandyrady”.
Ánás ıbn Málikten (r.a.) rıýaıat etilgen osy hadıstiń jalǵasy bylaı órbıdi:
Osy mezet bir qart kisi ornynan túregelip, óziniń Erejep aıynda túgeldeı oraza ustaýǵa shamasy kelmeıtindigin muńaıa jetkizgende: “Erejep aıynyń basynda, ortasynda jáne sońynda aýyz bekitseń, bul aıdy túgeldeı orazamen ótkizgendeı saýapqa kenelesiń”, – degen jaýap estip qýanady.
Ǵalym Qudaıberdi Baǵashardyń jazýynsha, bul aıda taqýalyqqa bir taban jaqyndaý maqsatynda nápil oraza ustaý týrasynda mynandaı derekter de kezdesedi:
“Kimde-kim Erejep aıynda bireýdiń muqtajdyǵyn ótese qııamet kúni Alla Taǵala oǵan Fırdaýs jánnatynan kóz jeter jerine deıingi araqashyqtyqta saraı turǵyzady. Qaperde ustańyzdar bul aıda Alla Taǵalanyń syı-qurmetine laıyq bolýdy qalasańyz, ózgege syı-qurmet jasańyzdar” (Abdýllah ıbn Zúbáıirden (r.a.)).
“Jánnatta bir ózen bar. Ol ózenniń aty – Erejep. Sútten aq, baldan tátti. Kimde-kim Erejep aıynda bir kún oraza tutsa, Alla Taǵala ol kisige sol ózennen sýsyndaýdy násip etedi” (Ánas ıbn Málikten Musa ıbn Imran jetkizgen).
Erejep aıynda qasıetti eki tún bar. Ol eki tún Raǵaıyp jáne Mıǵraj dep atalady.
