HADDADIIa

Haddadıler Ĭemende ómir súretin Iahıa ıbn Alı Hajýrıdiń artynan ilesken sáláfı jamaǵatqa berilgen ataý. Ol 1958 jyly Ĭemenniń Hanjara degen aýylynda dúnıege kelgen. Óz elinde bastaýysh bilimin alǵan soń bilimin jalǵastyrý maqsatynda Saýd Arabııasyna ketedi. Sol jaqta júrip, Ĭemenniń Dámmaj degen qalasynda sabaq beretin, sáláfılik baǵytty ustanatyn Mýqbıl ıbn Hadı jaı̆ly estıdi. Iahıa Hajýrı 1984 jyly Mýqbıl ıbn Hadıge kelip, odan ıslam ǵylymdaryn úı̆renedi. Ustazy qaı̆tys bolǵan soń «Darýl- hadıs» oqý ornyn basqaryp qalady.

«Haddadııa» degen ataý Iahıa Hajýrımen dinı ıdeologııalyq kózqarastary birdeı̆ mysyrlyq Mahmýd Haddad degen kisiniń esimimen baı̆lanysty.

Negizinde haddadılerdiń saıası pikirleri madhalılerden aı̆yrmashylyǵy joq. Madhalıler sııaqty haddadıler de IShIM-di synaı̆dy. Sondaı̆-aq haddadıler sáláfı ıhýandarǵa óte qatty qarsylyq tanytady. Ári bireýdi bıdǵatshyǵa shyǵarý máselesinde tym shekten shyǵady. Tipti dástúrli dinı baǵyttyń ǵulamalary Imam Ibn Hajardy mysyrlyq Saıd Qutyptan da qaýipti bıdǵatshy dep esepteı̆di. Ibn Hajar men áı̆gili Imam Náýáýıdiń kitaptaryn órteý kerek dep sanaı̆dy.

Iahıa Hajýrıdiń pikiri boı̆ynsha «saı̆laýda daýys berýdi Allanyń haq sharıǵatyn joqqa shyǵaratyn demokratııalyq júı̆e dep esepteı̆di». Buny Rabıǵ Madhalı de aı̆tqan. Demek, madhalıler men haddadıler kez kelgen saı̆laýǵa qatysýdy sharıǵatqa qarsy amal dep biledi.

Alǵashqyda ol Mýqbıl ıbn Hadı, Ahmad Najmı, Muhammed ıbn Abdýlýahhab  Bánna, Rabıǵ Madhalı, Salım Hılalı sekildi ǵalymdardyń maqtaýyna ıe bolǵan. Alaı̆da 2000 jyldardan bastap Rabıǵ Madhalı, Abdýlla Býharı, Ahmad Bazmýl, Ýsama Ýtaı̆bı sekildi «sáláfı» sheı̆htary tarapynan oǵan «aqıqattan aýytqydy, bıdǵatshy boldy» degen sekildi aı̆yptar taǵyla bastady. Buǵan Hajýrıdiń Paı̆ǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bol- syn) óz ıjtıhadymen qatelikke urynýy múmkin be degen máselede jáne keı̆bir sahabalardy jáne sáláfılerdiń sheı̆htary – Ýsáı̆mın, Ibn Baz, Faýzan t.b. kisilerdi synaýy sebep bolǵan.

Sondaı̆-aq, Iahıa Hajýrı 2011 jyly Ĭemenniń Dámmaj aýylynda oqyp jatqan stýdentterdi shııt-hýsıtterge qarsy jıhadqa shaqyryp, qarýly qaqtyǵystar uı̆ymdastyrdy dep aı̆yptaldy. Nátıjede aýyl birneshe ret hýsıtterdiń qorshaýynda bolǵan. 2014 jyly Hajýrı Dámmajdan ketýge májbúr bolady. Ol Ĭemenniń astanasy Sanaǵa qonystanyp, ol jerde ártúrli jıyndarda shııtterge qarsy turýǵa shaqyrýyn jalǵastyrady. Hajýrı Ĭemendegi «otandyq dıalogty» synap qarsy shyǵady. Sebebi, bul dıalogqa Ĭemendegi evreı̆ler men shııt-ra- fıdıtter qatysatyn. Al ol musylmandardyń esh ýaqytta olarmen bir ústel basynda birge otyrýy durys emes dep eseptedi. Árıne, budan olardyń dinderaralyq dıalogqa da qarsy bolatyny túsinikti.  Sáláfılerdiń jańadan paı̆da bolǵan bul baǵyty TMD elderinde, sonyń ishinde Qazaqstanda da kezdesedi. Ǵalamtor betterinde Rýslan Ábý Ibrahım Tatarstanıdiń aýdıo lektsııalary, sonyń ishinde «ıýtýb» vıdeo kanaly men «http://islam-ittihad.com» degen orys tildi saı̆tynda jarııalanady. Onyń aı̆týynsha, madhalıler haddadılerdi «haddadı, hajýrı, bıdǵatshy, hızbýt» dep aı̆yptaı̆dy jáne olarmen aralaspaýǵa tyrysady, tipti namaz oqıtyn kezde olardy ımamdyqqa ótkizbeı̆di, barynsha shettetedi.

Qazaqstandyqtardyń ishinen ózin Ábý Iýsýf Abdýrahman Kazahstanı dep ataı̆tyn azamat ta osy aǵym ókilderin jaqtap, kóptegen maqalalar jazǵan, túrli aýdarma jumystaryn jarııalaǵan.

Olardyń sheteldik keı̆bir jetekshileri qatarynda Imad Farraj, Mýhammad ıbn Ibrahım Mısrı, Mýhammad Abdýlalım Alı Madyı̆, Hısham ıbn Fýad Bııalı, Abdýlla Sýan Ǵamıdı, Abdýlla Jarbýǵ t.b. sekildi kisiler atalady.

QMDB Dinı ońaltý bólimi