KISI AQYSY
Hakim Abaıdyń «Qazaq Allany saýdager sııaqty kóredi» deıtini bar. Árıne, Allany tanymaıtyndyǵyn meńzegeni. Sol «Saýdager» degennen shyǵady-aý, bir hıssa esime túsip otyr.
Álem halqynyń 3,5 paıyzyn quraıtyn 270 mıllondaı halqy bar Indonezııa eń úlken musylman memleketi retinde moıyndalǵan. Halqynyń shamamen 87 paıyzyn sýnnıtter quraıtyn araldaǵy elge ıslam dinin saýdagerler taratqan desedi. Iá, syrttan eshkim kelip, qylysh taqap, dindi kúshtep qabyldatqan emes. Jergilikti halyq saýda jasap júrgenderdiń ádebi men ádildigine qyzyǵyp, óz qalaýymen musylman bolǵan.
Ańyzdyń aıtýynsha, bir musylman saýdageri Indonezııaǵa mata tasyp, onyń ákelgen buıymdary jergilikti adamdar arasynda úlken suranysqa ıe bolady. Saýdasy dóńgelenip, kúnnen kúnge dáýleti asqan saýdager suranys bar eken dep baǵany kótermeı, az ǵana qyzmet aqysyn qosyp, sonysyn ózi qanaǵat etip júredi. Barynsha aramnan aýlaq bolýǵa, adal rızyq tabýǵa umtylady. «Saýda – muraty utý» dep túsinetin satýshylaryna da kisi aqysyna qııanat qylmaýdy qatań tapsyryp, talap etedi eken.
Bir joly saýdager dúkenge kelse, satýshysy 5 rýpııa turatyn matany eki ese baǵasyna satyp jatqanyn baıqap qalady. Alarman adam syrtqa shyǵysymen-aq saýdager satýshysynan:
– Men jańylys estidim be álde sen shynymen on rýpııaǵa sattyń ba? - dep suraıdy.
– Durys baıqaǵansyz, on rýpııaǵa sattym. Báribir munan jaqsy mata taba almaıdy, adamdar qymbatsynyp jatqan joq, - dep iskerligin baıqatpaq bolǵan satýshynyń sózin bólip:
– Ár nárseniń óz baǵasy bar, odan assa, alarmanǵa qııanat bolady. Kisi aqysyn jeý eshkimge opa bermegen, - dep tyıyp tastaıdy.
Sonan soń álgi adamdy taýyp, dúkenge ertip kelýdi tapsyrady. Ol kelgende aldynan shyǵyp, satýshysynyń ersi áreketi úshin keshirim suraıdy. Artyq aqshasyn qaıtaryp beredi. Mundaıdy buryn-sońdy kórmek túgili, estimegen alarman dúkennen shyǵa sala saýdagerdiń ádildigin aıta bastaıdy. Halyqtyń yqylasy artyp, adal saýdager týraly áńgime el ishine keńinen taraıdy. Bul sóz patshanyń da qulaǵyna jetip, ony quzyryna aldyrtady.
– Bazarda talaı saýdager júr. Báriniń de kózdegeni bireý – kóp tabys tabý. Paıda eshqashan artyq bolǵan emes. Al sender olarǵa uqsamaısyńdar, kimsińder? - dep patsha tańdanysyn jasyrmaıdy.
– Taqsyr, biz – musylmanbyz. Búkil dúnıeniń, mal-múliktiń ıesi Alla, biz bárimiz amanatpyz. Ózimizdiń qyzmet aqymyzdan artyq aqy talap etpeımiz, kisi aqysynyń suraýy bar, - dep saýdager musylmannyń paryzy men mindetteri týraly biraz áńgime aıtady. Patsha ony muqııat tyńdap, qaıta-qaıta quptap otyrady. Sońynan:
– Men de halqymnyń senderge uqsaǵanyn qalaımyn, - dep patsha ózi bastap, búkil eli birtindep tilin kálımaǵa keltirgen eken.
Zamanynda Buqar jyraý
«Ishtegi syr Allaǵa málim,
Syrtyńdaǵy qýlyǵyń Amal emeı nemene.
Kisi aqysyn kóp jegen Aram emeı nemene» dep tolǵaǵan eken. Meıli az bolsa da bireýge aqysy ketkenin bilgen adamnyń kóńil kúıi aıtpasa da túsinikti. Kópshilik buǵan keshirimmen kóz juma qaraıdy. Sol sııaqty bireý kórsetken qyzmetine mólsherden kóp aqy surasa da, suraǵanyn berip, keńshilik tanytyp jatady. «Qoıshy sony!» dep, biz qol siltep ketetin jáıtter aramǵa jol ashyp, «kisi aqysyn jeý» degen qııanatqa jeteleıdi. Al asy adal bolmaǵannyń aqyry jaqsy bolmasyna ómirde mysal jetkilikti.
Qonaqbaı Qojanııaz
