Kisiniń óz áke-sheshesin balaǵattaýy – úlken kúná
Ońtústik Qazaqstan oblysy - elimizde din men dástúrdiń qaımaǵy saqtalǵan qazaqy óńir. Al Shymkent qalasynyń aty aıshylyq jerge máshhúr. «Shyraıly Shymkent» dese, eleń etpeıtin el joq. Qorqaqtap qaraıtyn da, qyzyǵa qaraıtyn da jurt bar. Turǵyndary keń peıildi, aq jarqyn, barǵan jerine tez tatýlasyp, sińisip kete alatyn qasıetke ıe.
Bir ıyǵyn ónerge bergen ónerpazdardyń kóbisi sol aımaqtan shyǵady. Al bir kemshin tusy, «sh»-dan bastalatyn beıádep sózdi keń qoldanatyndyǵy... Báz bireýler kerek deseńiz, muny maqtanysh qylyp aıtatyn sekildi. Ásirese, er adamdar arasynda áńgime-dúkenniń kórki sol «sh»-dan bastalady. Tilderin shaıan shaqsa da «sh»-dan bastalatyn shıki sózderin tastamaıdy. Shymkenttikterdi kóbisi sol jaǵymsyz sózi arqyly tanı ketedi desek qatelespeımiz. Eń ókinishtisi, qazir kóptegen ázil-syqaq teatrlarynda kórermendi kúldirý úshin bul sóz jıi paıdalanylady. Múmkin qateligin bildirý maqsatymen bolar. Solaı bolsa ıgi edi.
Jalǵyz ońtústik qana emes, basqa oblystar da buralqy sóıleýden quralaqan emes. Tipti ata-anasy balalarynyń boqtaǵanyna qarsylyq bildirmeı, qaıta úıretetinderin estigende jaǵamyzdy ustadyq. Áke-sheshe úıretpegenniń ózinde oıyn balasy syrttaǵy qatarlastarynan onsyz da úırenip keletini bar. Oǵan tyıym salmaıtyn ata-ana urpaǵynan óskende ne kútedi? Munyń bárin solardy jer qylaıyn dep aıtpaısyń ǵoı, el qylaıyn dep shyryldaısyń da.
Jaman sóz aıtý ádepti adamnyń sıpaty emes. Sózinde tıtteı de jaǵymsyz sóz bolǵan adam ádepti sanalmaıdy. Al ádeptilik – naǵyz musylmannyń belgisi. Qaıbir adam bireýdiń sheshesine, ákesine qaratyp jaman sóz aıtsa – óz ata-anasyn boqtaǵany. Iıa, «adam óz ata-anasyna til tıgizýi múmkin be?» degen saýalǵa kóbisi tańdana qaraıdy. Al bul ábden múmkin. Bir kúni Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) sahabalaryna: «Kisiniń óz áke-sheshesin balaǵattaýy - úlken kúná», – deıdi. Sahabalar tańǵalyp: «Adam óz ata-anasyn balaǵattaı ma eken?» – dep surady. Sonda Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Iá, kisi eger basqa adamnyń ákesin balaǵattasa, álgi adam da ashýlanyp onyń ákesin balaǵattaıdy. Bireýdiń anasyn balaǵattasa, ol da álgi kisiniń anasyn balaǵattaıdy», – dep jaýap beripti.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) taǵy bir hadısinde: «Alla Taǵalaǵa jáne Qııamet kúnine sengen adam jaqsy sóz aıtsyn nemese úndemesin», – degen. Budan shyǵar qorytyndy, aıtylǵan sóz - atylǵan oq, balaǵat sózdiń aınalyp kelip ózińe tıetini.
Odan bólek, qazir kóshe boıyna ásemdep jazylǵan ádepsiz sózderdi kóziń shalady. Túrli uıatsyz, tárbıesiz saıttardyń Elektrondy meken-jaılaryn jarnamalaý etek jaıǵan. Alla ózi saqtasyn, Islam ǵulamalarynyń aýyzbirliginde jaman, ádepsiz, balaǵat sózderdi aıtýy, jazýy adamnyń arǵy dúnıege ımansyz ketýine sebep bolady. Sondyqtan da qurmetti aǵaıyn, ádepsiz sózderdi tastaıyq, áńgimemizge qospaıyq, jastarymyzdy jyly sózimizben ımandylyqqa bastaıyq! Imandy qoǵamnyń berik irgetasy bolaıyq!
Nurqanat NURDÁÝLETULY
