Kórkem minez – eń qundy qasıet
Kórkem minez – adam boıyndaǵy eń qundy qasıet. Minezi jaıdary jannyń júzi nurlanyp, aınalasyna mahabbat shýaǵyn syılaıtyny aıtpasa da belgili. Oǵan qaraǵan adamnyń kóńili kemeldenip, meıirim jylýlyǵyn sezinedi.
Kórkem minez – Allanyń bergen úlken syıy. Erekshe meıirimdi Jaratýshy Ie Alla Taǵala óziniń sońǵy elshisi Paıǵambarymyz Muhammedtiń (s.ǵ.s.) minezin kórkemdikpen kómkergen. Ánas ıbn Málık (r.a.) Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) mynandaı sózin jetkizedi: «Men kórkem minezderdi tolyqtyrý úshin jiberildim».
Naǵyz minez jumsaqtyǵy Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) boıynda jınaqtalǵan. Onyń ónegili ǵumyryn oqı otyryp, ózimiz úshin tálim-tárbıe esigin ashamyz, nátıjesinde, Alla súıip qaraıtyn múminderdiń qataryna qosylýymyzǵa úlken múmkindikterge qol jetkizerimiz haq.
Kórkem minez – Allanyń adamzatqa bergen ardaqty syıy. Ókinishke oraı, adam balasy jalǵan ómir jolynda adasýshylyqqa jolyǵyp, jamandyqpen betpe-bet kezigip, boıyndaǵy Rabbymyzdan darytylǵan kirshiksiz móldir qasıetterden ajyrap qalyp jatady. Bundaı sátte, adamdy pendeshilikke túsirmeı, ADAM qalpynda saqtap qala alatyn joldardy izdeı bastaısyń. Adamdy adam etetin – Iman. Iman – kórkem minezdilikpen ólshenedi. Kórkem minez – mahabbat, bilim, sabyrlylyq sııaqty adamı qasıetterdiń ózara ushtasýynan paıda bolady. Allaǵa jáne Onyń elshisi Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.), Jaratýshy Qudiret Ieniń jaratylystaryna degen mahabbat, Allanyń sheksizdiginen habardar etetin bilimniń bulaǵyna degen qyzyǵýshylyq, Alla mahabbatyna jetýge jáne bilim bulaǵynan nár alyp, ony ómirlik shyraq etýge kómektesetin sabyrlylyqty tý etý ár musylmannyń úlken paryzy bolyp sanalady. Osy úsh qaǵıdany ustanǵan jan kórkem minezdilikti boıyna sińiredi.
«Mahabbatpen jaratqan adamzatty, Sen de súı, ol Allany jannan tátti» dep Abaı atamyz aıtpaqshy, bizdiń jaratylysymyzdyń ózi mahabbatpen baılanysty. Sol sebepti aınalaǵa súıispenshilikpen qaraý – adamnyń ómir jolyn jeńildetip qana qoımaı, Alla aldynda abyroıly etedi, mol saýapqa keńeltedi. Mahabbattyń túrleri san alýan. Solardyń ishindegi eń bıik tuǵyrlysy – ananyń balaǵa degen kirshiksiz qamqorlyǵy, mahabbaty. Alaıda, bul mahabbat Allanyń qulyna degen mahabbatynyń qasynda tek bir paıyzdyq bólikti quraıdy. Sondaǵy toqsan toǵyz paıyzdyq bólik Allanyń qulyna degen mahabbatyna tıesili ekeni kóptegen múmin jandardyń júregine demeý bolary haq. Alla Taǵalanyń bizge kúndelikti berip jatqan nyǵmetterin sanar bolsaq, shegine jete almaspyz. Onyń asa qamqorlyǵy men erekshe meıirimdiligi taqýa múminniń júregin eljiretpeı qoımaıdy. Allanyń mahabbatyn sezinip, Rabbysynyń berip jatqan ryzyqtaryn túısigine túıgen adamnyń boıy súıispenshilikke tolyqsıdy. Júzinde jyly jymıys paıda bolady. Al, jymıyp júrý – súnnet amaldardan. Kórkem minezdiliktiń bir bóligi.
Bilim alýǵa degen qushtarlyq – kóp jetistikke jeteleıdi. Alla Taǵala óziniń sharıǵatyn alǵash túsirgen kezden-aq, bilim izdenýdiń qanshalyq mańyzdy ekenin basyp kórsetedi. Buǵan alǵashqy túsken Quran aıattary dálel bola alady: «(Eı, Muhammed) Jaratqan Rabbyńnyń atymen oqy! Ol, adam balasyn uıyǵan qannan jaratqan. Oqy! Rabbyń asa ardaqty. (Rabbyń) Sondaı (ilimdi) qalammen úıretken. Ol, adamzatqa bimegen nárselerin úıretken» (Alaq súresi, 1-5 aıattar).
Bilim – naǵyz múminniń eki dúnıede de dárejesin bıik etedi. Barlyq jaratylystyń sultany bolǵan Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bilimniń mańyzdylyǵy jaıynda birneshe hadıster qaldyrǵan. Solardyń birinde: «Bilimdi besikten kórge deıin izdenińder», – delingen bolsa, taǵy birinde: «Bilim izdený – musylmanǵa paryz», – degen. Bir hadıste paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Shyn máninde, danalyq – quldy patsha dárejesine deıin kóterip, abyroıly etedi», – deıdi. Sonymen qatar, kim de kim bilim izdep, jolǵa attanar bolsa, sol adamnyń ár basar qadamyna perishteler qanatyn tósep, qurmet kórsetedi. Adam balasy tikeleı bilim alý arqyly, danalyqqa umtylǵan saıyn Allaǵa degen súıispenshilik sezimin kúsheıte alady. Sebebi, qaı ilimdi alyp qarasaq ta, Allanyń qoltańbasy baıqalatyny barshamyzǵa belgili. Sonymen qatar, bilimdilik adam boıyna qarapaıymdylyq qasıetin uıalatady. Al, qarapaıymdylyq, kishipeıildilik kórkem minezdi jannyń óńiniń ásemdigin eseleı túsetini anyq.
Bilim negizi – sabyrlylyq. «Bilim ınemen qudyq qazǵandaı» degen halyq máteliniń maǵynasy tereńde jatyr. Bilimge qol jetkizý úshin adam balasy sabyrlylyq tanytýy qajet. Alla Taǵala súıikti quldaryn túrli jaǵdaılarmen synaıdy. Sabyrlylyq tanytqan múminderge mol saýaptan jazady. Bul jaıynda Qurannyń «Inshırah» súresiniń 5-aıatynda bylaı delinedi: «Negizinde aýyrtpalyqpen birge bir jeńildik bar» jáne de «Taha» súresiniń 46-aıatynda: «Qoryqpańdar! Sendermen birgemin. Estımin. Kóremin» deıdi Uly Jaratýshy Alla Taǵala. Ár nársege tózimdilik tanytatyn jan Allanyń súıikti quldarynyń qataryna qosylady. Sebebi, Alla asa shydamdylyq tanytyp, sabyr saqtaǵan quldaryn erekshe jaqsy kóredi. Bilim joly – aýyr jol, shydamdylyqty talap etedi. Osy jolda batyldyq kórsetken adam, ilimniń bıigine shyǵady, Alladan mol saýapqa keneledi. Kórkem minezdiliktiń «qaırattylyq», «jigerlilik» jáne «nápsisin qymtap ustaýshylyq» syndy qasıetterin de ádetke aınaldyrady.
Abdýlla ınb Jabır (r.a.) jetkizýi boıynsha Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) Jebireıil (ǵ.s.) Alla Taǵalanyń bylaı degenin habarlapty: «Shyn máninde, bul Islam dini – Men razy bolǵan din. Oǵan jomarttyq jáne kórkem minez jarasady. Islam dinin jomarttyq jáne kórkem minez arqyly qýattańdar!» Bul hadıstiń astarynda kórkem minezdilik Islamnyń aınasy ekenin túsenemiz. Eger de, ózimizdi naǵyz musylman dep sanaıtyn bolsaq, eń aldymen, kórkem minezdilikke umtylǵanymyz abzal. Sol sátte, Asa qudiretti Allanyń nazarynda bolyp, shapaǵat nuryna bólenýimizge birden-bir septigin tıgizeri aıqyn.
