Kórkem minez – Paıǵambarlar myrzasynyń sıpaty

Kórkem minez – Paıǵambarlar myrzasynyń (s.ǵ.s.) sıpaty, Alla súıgen pendelerdiń eń jaqsy amaly, taqýalardyń tynymsyz tyrysyp jetken jemisti eńbegi.

Jaman minez – ol qurdymǵa jiberetin ý, baqytsyzdyqqa bastaıtyn sor, Jaratýshydan jyraqtatyn jaǵymsyz jabyrqaý.

Jaǵymsyz minez ol adamnyń tánimen qosa janyn jeıtin, órtep kúıdiretin tozaqtyń qaqpasy. Minekeı, sondyqtan da Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Ýa, Alla! Maǵan kórkem minezdeı syılyqty tartý etshi. Sebebi Onyń eń kórkemin tek Óziń ǵana tartý ete alasyń. Minez-qulyqtyń jamanynan saqtashy. Minez-qulyqtyń jamanynan saqtaıtyn tek Óziń ǵana», – dep jalbaryna duǵa etetin bolǵan.

Jastaıynan Paıǵambarymyzdyń tárbıesin kórip, janynda bolǵan Ánas Málik esimdi sahaba (r.a.) Alla elshisiniń: «Shyndyǵynda, Alla Taǵalanyń aldynda kórkem minez degenimiz – saǵan zulymdyq jasaǵandy keshirýiń, senimen (týystyqty) úzgendi jalǵaýyń, saǵan (tıym salyp) tarshylyq jasaǵanǵa (keńshilik jasap, kómek) berýiń», – deı kele tómendegi aıatty oqyǵan rıýaıat etedi: «(Muhammed) keshirim jolyn usta jáne olarǵa týralyqty ámir et. Sondaı-aq, bilmesterden bet bur».[1]

Birde adamdar Alla elshisine: «Bir kisi bar, kúndiz oraza tutady, túnderdi qulshylyqpen ótkizedi. Alaıda, minezi nashar, kórshilerine maza bermeıdi», – dep aıtqandarynda, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Onyń istegenderinen eshqandaı qaıyr joq, ol tozaqy», – degen eken. Sondaı-aq, taǵy bir hadıste Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Sender adamdarǵa óz mal-múlikterińmen keńshilik jasaı almaısyńdar, jaıdary júzderińmen jáne kórkem minezderińmen keńshilik jasaı alasyńdar», – degen.

Qarap tursaq, Alla Taǵala quzyrynda kórkem minezdi jannyń qadirli bolatynyn ańǵaramyz. Qurann aıattary men hadısterde kóp aıtylǵandyqtan kórkem minezdi Islam dininde óte mártebeli qasıet dep sanaýǵa bolady. Tipti,  Alla elshisi (s.ǵ.s.) óziniń paıǵambar etip jiberilýindegi negizgi asyl maqsat osy kórkem minezdi kemeline keltirip, tolyq jetkizip berý bolǵanyn da aıtqan.

Alla Taǵala jaratqan jaratylystardyń eń sulýy ári kemeli – Adam balasy. Ony Alla Taǵala «Tın» súresinde: «Rasynda, adamzatty kórkem beınede jarattyq», – dep baıandaıdy. Al, Alla Elshisi (s.ǵ.s.) bolsa, únemi «Ýa, Alla! Meniń jaratylys kelbetimdi kórkem etkendeı, qulqymdy (ıaǵnı jan dúnıemdi) da kórkem ete gór!» – duǵa jasaıtyn bolǵan.

Minez-qulyq degen adamnyń jan dúnıedegi jaǵdaıynyń is-áreket arqyly kórinis tabýyna aıtylady. Eger adamnyń jan dúnıesinde qorqaqtyq ornyǵyp alǵan bolsa, is-áreketinde jaltaqtyqpen kórinis taýyp otyrady. Al eger menmendik ornyqqan bolsa, syrt kelbetinde kerdeıip júrýimen kórinis tabady. Osylaısha jan dúnıede ornyqqan nárselerdi syrtqa pash etýshi qasıet osy minez eken.

Endeshe, jan dúnıeni (Abaısha «Ishtegi kirdi qashyrsa, Adamnyń hıkmet keýdesi» dep aıtyp) ishki kirlerden, jaman oılardan tazartatyn bolsa, Onyń ornyna asyl adamı qundylyqtar sińiretin bolsa, ol adamnan kórkem minezder kórinis taba bastaıdy, ıaǵnı kórkem minez degen osy. Islam sharıǵatynda bulaısha tazalanýdy «Tazkııatýn nafs» dep atalsa, boıǵa sińiriletin adamı qundylyqtardy «tazhıbýl ahlaq» dep atalady.

Luqman Hákimniń uly ákesine: «Ýa, áketaıym! Adam boıyndaǵy qaı qasıet bárinen artyq?» – dep surapty. Sonda Luqman Hákim: «Jaratýshynyń jibergen dinin ustaný – eń jaqsy qasıet», – dep jaýap qaıyrypty.

«Eger eń artyq qasıet ekeý bolsa, qaısylardy ataǵan bolar edińiz?», –degende: «Jaratýshynyń jibergen dinin ustaný jáne ómirdiń kórki bolǵan mal-múlik», – dep jaýap beredi.

Sonda uly: «Eger úsheý bolsa qaısylardy ataǵan bolar edińiz?» – degende: «Jaratýshynyń jibergen dinin ustaný, ómirdiń kórki bolǵan mal-múlik jáne ar-uıat», – dep jaýap beredi.

«Eger tórteý bolsa qaısylardy eń artyq qasıetter dep sanar edińiz?» – degen suraǵyna: «Jaratýshynyń jibergen dinin ustaný, ómirdiń kórki bolǵan mal-múlik, ar-uıat jáne kórkem minez», – dep jaýap qaıtarady.

«Eger beseý bolsa she?» – degende: «Jaratýshynyń jibergen dinin ustaný, ómirdiń kórki bolǵan mal-múlik, ar-uıat, kórkem minez jáne jomarttyqty ataǵan bolar edim», – deıdi.

«Al, altaý bolsa she?» – deı bergende, Luqman Hákim: «Áı, balam! Kimniń boıyna osy bes qasıet jınalsa, naqı (jan dúnıesi Alla Taǵalaǵa jaqqan) da ózi, taqı (amaldary Alla Taǵalaǵa jaqqan) da ózi. Sondaı-aq, Alla oǵan jar, shaıtan odan aýlaq», – degen eken.

Quran kárimniń «Álı Imran» súresiniń 164-aıatynda: «Rasynda, Alla múminderge óz aralarynan bir paıǵambar jiberý arqyly úlken jaqsylyq jasady. Paıǵambar olarǵa Allanyń (Qurandaǵy hám bolmysta kórinis tapqan) aıattaryn oqyp túsindiredi, (oı-sanalaryn teris oılar men qate túsinikterden, júrekterin jalǵan senimderden jáne ómirlerin kúná ataýlydan) aryltyp tazartady. Sondaı-aq, olarǵa Kitap pen hıkmetti (ıaǵnı Kitapty durys túsiný ári júzege asyrý joldaryn, ondaǵy pármender men tyıymdardyń hıkmetin hám jaratylys pen túrli qubylystardyń mán-maqsatyn) úıretedi. Shúbásiz, budan buryn olar anyq adasýda edi», – degen.

Osy aıatqa zer salsaq, Paıǵambarlardyń negizgi mindetteriniń biri «(oı-sanalaryn teris oılar men qate túsinikterden, júrekterin jalǵan senimderden jáne ómirlerin kúná ataýlydan) aryltyp tazartý» bolǵan eken. Rýhanı tazalyq degenimiz rýhty shırktan (Alla taǵalaǵa serik qosý) jáne odan ósip-ónip shyǵatyn lastyqtardan tazalaý dep túsiný kerek. Bul is taýhıd jáne onyń tarmaqtary arqyly aqıqatqa aınalady.

Rýhanı tazalyqtan soń Rýhtyń qulyqtanýy Alla Taǵalaǵa jáne Onyń kórkem esimderine tolyqtaı moıynsunýmen júzege asady. Eń negizgi quraldardyń biri ár bir iste paıǵambarǵa erý bolyp tabylady.

(jalǵasy bar...)