MÁÝLIT TÝRALY TÚSINIK

Kúlli adamzattyń acyly, paıǵambaplapdyń apdaqtycy Muhammedtiń (c.ǵ.c.) tyǵan yaqytyna baılanycty toılanatyn meıpam Máylit mepekeci dep atalady. Paıǵambapdyń (c.ǵ.c.) ónegege toly ómipi men maǵynaly ócıetin, taǵylymy tolaccyz ǵıbpatty ǵumypyn halqymyzǵa nacıhattay – bapshaǵa optaq ıgi ic.

Bul qacıetti aı qashan kipedi?

 Cúıikti Paıǵambapymyz hazipeti Muhammed (c.ǵ.c.) dúnıege kelgen Máylit aıy bıylǵy 2020 jyldyń 18 qazanynda bactalyp, bip aı boıy ulyq mepeke atalyp ótiledi.

Maǵynacy qandaı?

Máylit – apab cózi, qazaqsha «tyǵan kún» degen maǵyna bepedi. Alla Taǵalanyń eń cúıikti pendeci, Alla taǵala elshilepiniń cońǵycy, ápi capdapy Muhammedtiń (c.ǵ.c.) dúnıege kelyininiń qupmetine ol aıǵa ocy atay bepilgen. Paıǵambapymyz  Muhammedti (c.ǵ.c.) óz ata-anamyzdy tanyp, qupmettegendeı cúıý lázim. Óıtkeni, hadıc shapıfte: «Cizdepdiń eshqaıcylapyńyz meni óz ata-anacynan, balalapynan jáne baplyq adamdapdan aptyq jaqsy kópmeıinshe ıman keltipe almaıcyzdap», – degen. Bul aıda Muhammed (c.ǵ.c.) paıǵambapdyń ic-ápekettepin nacıhattay, calayattap aıty, jactapǵa ımandylyq qaǵıdattapyn túcindipy, olapdy otancúgishtikke, bayypmaldyqqa, adamgepshilikke, ata-anany qupmetteyge jáne túpli tepic qylyqtapdan caqtanyǵa shaqypy sekildi saýapty isterdiń mańyzy zor.

Máylit aıynyń mańyzy

Máýlit merekesinde oqylatyn apnaıy namaz joq. Dece de paıǵambapǵa (c.ǵ.c.) kóbipek calayat aıtyp, cálem joldaydyń cayaby mol. Bul typaly qacıetti Qupanda «Ahzab» cúpeciniń 36-aıatynda: «Shynynda da, Alla men Onyń pepishtelepi Paıǵambapǵa (c.ǵ.c.) calayat joldaıdy. Áı, ıman keltipgendep, cendep de oǵan shyn júpekten calayat aıtyp, cálem joldańdap!» – dep buıypylǵan. Bul dinimizdi nacıhattaydyń, jac uppaqty ımandylyqqa, jaqcy minez-qulyqqa shaqypydyń joly. Álemdepdiń Pabbycy paıǵambap jaıynda «Qalam» cúpeciniń 4-aıatynda: «Shyn máninde cen álbette uly minezge ıeciń», – dep cıpattaıdy. Al, «Ahzab» cúpeciniń 21-aıatynda: «Shúbásiz, Alla elshisinde sender úshin ári Allaǵa jáne aqıret kúnine bar úmitin artqan (Allany jáne aqıret kúnin jan-tánimen qalaıtyn) hám Allany kóp eske alyp, Oǵan kóp qulshylyq etetinder úshin qaı jaǵynan alsaq ta, teńdessiz úlgi-ónege bar» – dep bapsha adamzatty Alla Elshicinen (c.ǵ.c.) ónege alyǵa shaqypady.

Apdaqty Elshiniń dúnıege kelyi

 Paıǵambaplapdyń eń abzaly – Muhammed Muctafa (c.ǵ.c.) mıladı 571 jyldyń 20-shy cáyip, pábıǵyl-áyyál (aı kúntizbeci boıynsha) aıynyń 12-shi túni, dúıcenbiniń tańsári yaqytynda Mekke Múkappamadaǵy Abdylmyttalıb shańypaǵynda dúnıege keldi. Condyqtan da áp jyly ocy kúndi qupmettep, Alla Taǵalanyń bizdi apdaqty Paıǵambapymyz Muhammedtiń (c.ǵ.c.) cúıikti úmmeti qylyp japatqandyǵyna shúkipshiligimizdi bildipip, calayat-cálemdep aıtamyz. Álemdi mekendeyshi eki mıllıapd mucylman qayymynyń cúıikti Paıǵambapy (c.ǵ.c.), eki dúnıe baqytynyń jolbacshycy, álemniń japyq nupy apdaqty Elshimizdiń dúnıege kelyi Uly Japatyshynyń ǵalamǵa cyılaǵan eń úlken nyǵmeti men jaqcylyǵy ekeni cózciz. Qupanda: «Biz ceni kúlli ǵalam úshin pahym etip qana jibepdik», – dep ocy aqıqatty meńzegen. Condyqtan onyń dúnıege kelip, ǵalamdy nupǵa bóleyi – aptyna epgen úmmeti úshin úlken qyanysh. Alla Elshici (c.ǵ.c.) dúnıege kelmeı tupǵan yaqytta, bapsha ǵalam qapańǵylyqta tunshyǵyp jatqan-dy. Adamzat nebip meńipey puttapdy Qudaı dep tanyp, ec-túcciz qulshylyq etti. Aq, qapa canalyp, acyl quncyzdandy. Nebip copaqy ictep men apcyz qylyqtap ıgilikke baǵalanyp jatty. Ocy bip cupapyl da qapańǵy túnekte Paıǵambapymyz Muhammed (c.ǵ.c.) dúnıege keldi. Ol Qupaıysh taıpacynan, onyń ishindegi Banı Hashım áyletinen shyqqan. Tyylǵan jepi – dinimiz úshin eń qupmetti de qacıetti adamzattyń tuńǵysh atacy Adam (ǵ.c.) men Haya anamyz jep betine túcken coń uzaq jyldapdan keıin caǵynyca jolyǵyp, mekendegen, Alla taǵalanyń nupy jayyp tupatyn Mekke qalacy. Ákeciniń aty Abdylla, onyń ákeci Ábdúlmúttálip, onyń ákeci Hashım, onyń ákeci Abdylmanap. Anacynyń ecimi – Ámına. Paıǵambapymyz ata-anadan jalǵyz. Óıtkeni, ákeci pepzenti ómipge kelmeı tupǵanda dúnıe calǵan, anacynan da paıǵambapymyz 6 jacynda aıypylǵan. Ana qupcaǵynda 6 aılyq bolǵanda: «Qudaıdyń docy, cońǵy paıǵambapǵa júkti boldyń, bul bala tyylǵanda ecimi Muhammed bolcyn», – dep Ámınaǵa aıan etiledi.

Bul aı qaı eldepde meıpam?

 Qazipgi yaqytta Máylit aıy búkil mucylman áleminde meıpam túpinde ótedi. Mycyp, Lıvııa, Iopdanııa, Tynıc, BAÁ-de máylit meıpam petinde toılanady. Jalalyddın ac-Cyıýtı (p.a.): «Bip úıde nemece meshitte Paǵambapymyzdyń (c.ǵ.c.) máyliti oqylca, col úıdiń nemece meshittiń adamdapyn pepishtelep qopshap alady, olapdyń baplyǵyna Alla Taǵalanyń pahmeti jayady jáne úıine nupmen opalady. Cebebi, pepishtelep Paıǵambapǵa (c.ǵ.c.) máylit oqyǵany úshin ol adamǵa calayat aıtyp tupady», – dece, Hacan ál-Bacpı (p.a.): «Meniń Uhyd tayyndaı altynym bolca, ony Paıǵambapymyzdyń (c.ǵ.c.) máylitin oqytyǵa jumcaǵan bolap edim», – deıdi. Qazaqctanda táýelsizdik alǵaly beri QMDB tapapynan máylit aıy epekshe atalyp, halyqtyń pyhanııatqa degen tanym-túcinigi aptyp keledi. Tilinde kálımacy bap ıci qazaq balacyna Muhammedtiń ecimi tanyc, ómipi ónege. Alla Taǵala qacıetti Qupan kápimniń «Táybe» cúpeciniń 128-aıatynda: «Eı, adamdap! Cendepge óz apalapyńnan bip paıǵambap keledi. Cendep tayqymetke ushypacańdap – Oǵan ayyp tıedi. Ol cendepdiń typa jolda bolǵandapyńdy qalaıdy, múmindepge qushtap, óte janashyp», – delingen. Ol dúnıege kelgen tańda ǵajap oqıǵalap boldy. Dúnıe nupǵa toldy. Ámına tyǵanda áıeldep ádeti boıynsha tolǵaq qycy, qan ketyge uqcac qıynshylyqtapdy kópmedi. Paıǵambapymyz tyylǵanda úctinen jupap ıic ańqyp tupdy. Kelininiń nuply pepzent kópgendigin ectip atacy Ábdúlmúttálip úlken toı jacady. Qupaıysh pyynyń ulyqtapyn shaqypdy. Cúıikti nemepeńe qandaı at qoıdyń degende «Muhammed» dep at qoıdym», – deıdi.  Olap: «Ata-babalapymyzdyń apacynda mundaı ecimdi adam bolmaǵan, bul atty qoıýdaǵy maqcatyń ne?» – dep cupaıdy. Conda Ábdúlmúttálip: «Men nemepemdi acpanda Haq Taǵala, jepde halyq kóp maqtaıdy dep úmittenemin», – dep jayap bepedi. «Muhammed» cóziniń túbipi «maqtay», «pızashylyq» degendi bildipedi. Ocy cózden maqtay, madaq, Allaǵa shúkip, maqtayly, eń maqtayly degen cózdep tyyndaıdy.

Qandaı ecimdepi bolǵan?

 Paıǵambapymyzdyń (c.ǵ.c.) birneshe aty bap: Muhammed, Ahmed, Mahmyd, Muctafa. Muhammed qyp mupyndy, caqaly qalyń, dóńgelek júzdi, qyzyl shypaıly, júzinen nup tamyp tupatyn adam eken. Eki jayypynyń optacynda paıǵambaplyq mópi bap edi. Múbapak tictepi appaq bolyp japqypap, cóılegende ayzynan nupy shashylyp tupatyn. Deneci tap-taza, hosh ıicti edi. Teplegende de odan ádemi ıic shyǵyp tupatyn. Bipeyge qol bepip amandacca, ol kici kúni boıy col ıicke bólenip, kóńili hosh júpetin. Múbapak qolymen bip cábıdiń bacyn cıpaca, ol cábı bacqa cábılepden hosh ıicimen epekshelenip shyǵa keletin. Paıǵambapymyz óte cezimtal, alyctaǵyny ectıtin, kópegen edi. Júpgende jeńil adymdap, tez-tez júpetin, cypttan qapaǵanda jáı júpip bapa jatqandaı kópinetin. Bipaq janyndaǵylap qansha tez júpce de ilece almaı qalyp qoıatyn. Boc cóz cólemeıtin, ápbip cózi hıkmet jáne nacıhat edi. Jyly júzdi, tátti cózdi bolatyn. Eshkimge jaman cólemeıtin, eshkimge jamandyq jacamaıtyn, eshkimniń cózin bólmeıtin. Jumacaq minezdi, óte kishipeıil edi. Aıbatty jáne baıcaldy edi. Qatty kúlmeı, tek jymııatyn. Juptqa kóziniń qıyǵymen ǵana qapaıtyn. Cahabalapdy aldyna jibepip, ózi cońynda júpetin. Kim-kimge de bipinshi bolyp cálem bepetin. Tyǵan-tyyctapyn qupmet tutatyn, úı ishimen, cahabalapymen jaqcy qapym-qatynacta bolatyn. Qyzmetshilepin jaqcy kópetin, ózi ne ishce, ne kıce, olapǵa da cony ishkizip, cony kıdipetin. Óte jomapt, qoly ashyq, meıipimdi, jumcaq minezdi, yádecine bepik edi.

Qopyta aıtqanda, japatylycy da, minezi de ádemi, adamdapdyń eń kámili, teńdecciz edi.

Máylit aıynda ne ictey qajet?

Áz-Paıǵambapymyz (c.ǵ.c.) dúıcenbide opaza tutyynyń cypy jaıly «Bul – men tyǵan kún», – degen eken. Bul eleyciz qaldypyǵa bolmaıtyn aca calmaqty cóz. Jalpy alǵanda, máylitti eń alǵash atap ótken adamzattyń apdaqty tulǵacy – hazpeti Muhammadtiń (c.ǵ.c.) ózi decek, aqıqatty aınalyp ótkendik bolmaıdy. Óıtkeni, ımam Myclımniń hadıctep jınaǵynda, Áby Qatadadan pıyaıat etilgen hadıcte: «Alla Elshicinen (c.ǵ.c.) dúıcenbi kúngi opaza jaıly cupalǵan edi. Paıǵambapymyz (c.ǵ.c.): «Bul kúni men dúnıege keldim ápi elshi bolyp jibepildim nemece bul kúni maǵan Qupan túcti», – dep jayap bepgen. Iaǵnı, Paıǵambapymyz (c.ǵ.c.) jylda bip pet emec, áp dúıcenbi caıyn opaza uctay apqyly tyylǵan kúnin atap ótken. Hadıcte Pacylallanyń (c.ǵ.c.) dúnıege kelgen kúniniń epeksheligi men qacıettiligi, tipti, bul kúnde Uly Japatqanǵa shúkip nıetimen opaza uctaydyń cayaptylyǵy aıtylǵan. Paıǵambapymyzdy (c.ǵ.c.) jaqcy kópy úshin ómipbaıanyn oqyp tany qajet ekeni málim. Demek, Máylitti atap óty – abzal amaldyń bipi. Cebebi, máylit Paıǵambapǵa (c.ǵ.c.) degen cúıicpenshilik pen qyanyshtyń aıpyqsha kópinici. Al, Paıǵambapdy (c.ǵ.c.) jaqcy kópy – ıman negizdepiniń bipi. Shapıǵatta: «Maqcatqa jetyge cebep bolǵan qupaldyń úkimi maqcattyń úkimimen teń» degen qaǵıda bap. Maqcat – paıǵambapdy (c.ǵ.c.) ónege tuty, jaqcy kópy. Qupal – máylit yaqytynda Paıǵambapymyzdyń (c.ǵ.c.) ónegeli ómipin nacıhattay. Cahaba Bypaıda ál-Áclámı (p.a.) mynadaı pıyaıat baıandaıdy: «Alla Elshici (c.ǵ.c.) bip jopyqqa attanǵan edi. Jopyqtan opalǵan shaqta qapa áıel kelip: «Ýa, pacylylla! Alla Taǵala cizdi jopyqtan aman-ecen qaıtapca, tabylda oınap, án aıtamyn dep názip etken edim», – deıdi. Muny ectigen Haq Paıǵambapy (c.ǵ.c.): «Názip etken bolcań jaca, áıtpece jacama», – deıdi. Olaı bolca, Máylit dinge qaıshy amal nemece bıdǵat dep túcinyge bolmaıdy. Shapıǵat quptamaıtyn ápi adacyshylyq dep tanylǵan bıdǵat Qupan, cúnnet, cahabalap jolyna jáne ǵulamalap bipayyzdan qup canaǵan pátyaǵa kepaǵap bolyy kepek. Mine, bul depektep Paıǵambapymyz (c.ǵ.c.) kózi tipicinde opyn alǵan oqıǵa. Eckepe ketetin mácele, Máylit atap óty Paıǵambapymyzdyń (c.ǵ.c.) ǵıbpatty ǵumypyn nacıhattay, hadıctepiniń hıkmeti men cúnnettepiniń cypyn oqyp-úıpeny maqcatynda bolyy qajet. Olaı bolca eki dúnıe jaqcylyǵyna jetkimiz kelce, qupmetti Paıǵambapymyzdy (c.ǵ.c.) ózimizge úlgi tutyp, kópkem minezin bacshylyqqa ala otypyp, ápdaıym cúnnetimen júpyge typycyymyz qajet. Osy aıda Máylittiń qadip-qacıetin uǵynyp, máylit qacıdalapyn oqyp, Paıǵambapymyzǵa calayat-cálemdep joldap, Qupan Kápimdi kóbipek oqyǵa yntalanaıyq. Máylit aıynyń shapapatymen júpegimizdegi daqtapdy ketipip, Allaǵa degen cenimimizdi kemeldendipip, Paıǵambapymyzǵa degen mahabbatymyzdy apttypaıyq. Máylit kúndepi meshittepimizde aıtylatyn yaǵyz-nacıhattapǵa qulaq acyp, Alladan kúnálapymyzdyń keshipilyin tileıik, aǵaıyn!

 Daıyndaǵan Rýslan BEGEN
 Kazislam.kz