QAZAQ HALQYNYŃ ÁIELDERGE QATYSTY ÁDEPTER MEN TIYMDARY

* Túnde jatqan tósegińdi tańerten óziń jına. Jınalmaı qalǵan kórpe jastyqtyń ishine saıtan kirip alady da, adamǵa jamandyq tileıdi. Jınalmaǵan tósek-oryn jaýgershilikti de eske túsiredi. Tósektiń jınalmaýy - áıelge de syń. «Salpy etek, salaq, bos áıel» degen qanqý sóz taraıdy. Sózge ilikken áıeldiń úıinen qut qashady dep uıǵarylady.

* Qazaqta áıel erkektiń aldynda tósin jarqyratyp otyrmaıdy. Bulaı istese suq kóz qadalady, til tıedi. Sonyń saldarynan tósi qaraıady, omyraýy isedi. Tas emshek bolyp omyraýynan sút qashady. Sút bolmaǵan soń, qut ta bolmaıdy, qushaǵy sýyq, baýyry tas bolady dep jorıdy.

* Áıel kisi ıtke tas laqtyrmaıdy. Bulaı istese quty qashady. It – jeti qazynanyń biri, shamdanady. Áıel qolynyń berekesi qashady, yrysy qashady dep yrymdalady.

* Áıel mal baýyzdamaıdy. Basqa amal bolmaǵan jaǵdaıda tireýishke minip baýyzdaıdy. Óıtkeni áıel mal baýyzdaǵanda seskenedi. Seskenip baýyzdaǵan maldyń eti mákirýk sanalady.

* Áıel pyshaq qaıramaıdy, janıdy. Pyshaq qaırasa erkeginiń saǵy synady dep jorylady.

* Jerik bolǵan áıel jerik asyn jeýi kerek. Jerigi qanbaǵan áıeldiń balasy sý aýyz bolyp týylady, ondaı bala sýaıt bolady dep yrymdalady.

* Toıy jasalyp, úıinen uzatylyp shyǵarylǵan qyz ketip bara jatqanda artyna burylyp qaramaıdy. Bulaı istese – nekesi buzylady, kúıeýimen otaspaı, úıine qaıtyp keledi dep jorylady.

*Áıelge búıirin taıanyp túrýǵa bolmaıdy, óıtkeni kúıeýin joqtaǵan áıelder ǵana solaı isteıdi.

* Áıelge túnde sýǵa barýǵa bolmaıdy, óıtkeni qorqyp, shoshyma aýrýyna ushyraýy múmkin.

* Ekiqabat áıelge túıe etin jeýge bolmaıdy, áıtpese ol balany 12 aı kóteredi. Eger ol 12 aıda da týmaıtyn bolsa, býranyń moınyna aq mata salyp, sodan attap ótýi kerek.

* Júkti áıel jeńil bosaný úshin tolǵatqan kezde oǵan tıisti barlyq sandyqtar ashylyp qoıylady.

* Jańa bosanǵan áıel kıiz úıge kirgen ıtti qýmaıdy, eger qýsa, tisteri túsip qalady.

*Áıel otyndy oshaqtyń úsh butynyń ústinen asyryp jınap qoısa, kúıeýi basqa áıelge úılenedi.

* Qonaq qyz bosaǵaǵa emes, qarttar otyratyn qurmetti orynǵa otyrady. Áıtpese úı ıesi baqytsyzdyqqa ushyraıdy.

* Ekiqabat áıel kerilgen arqannan attap ótpeıdi, óıtkeni bosanǵan kezde balanyń kindigi moınyna oratylyp, tunshyǵýy múmkin.

* Áıel attyly er adamnyń jolyn, úlkenderdiń aldyn kesip ótse, baqytsyz jaǵdaıǵa dýshar bolady.

* Áıelge shashyn otqa tastaýyna bolmaıdy. O dúnıede qudaı áıelder men qyzdardan «saǵan bergen shashymdy qaıda tastadyń» dep suraıdy. Áıel taraq júzindegi shashty jınap, aıaq baspaıtyn jerge qoıýy kerek.

* Kir jýǵanda kirdiń sýyn jolǵa, aıaq astyna tógýge bolmaıdy. Kirdiń sýyn basqan adam jamanshylyqqa ushyraıdy.

* Tún ishinde kir jaımaıdy. Óıtkeni áıel qorqyp, shoshyma aýrýyna shaldyǵýy múmkin.

* Áıelge shashyn jaıyp júrýine bolmaıdy. Óıtkeni qaraly áıel ǵana shashyn jaıyp jiberetin bolǵan.

* Juma kúni kir jýýǵa bolmaıdy. Juma kúni kir jýylsa - árýaqtar rıza bolmaıdy.- Aıt meıramy kezinde kir jýýǵa bolmaıdy. Óıtkeni aıt - qazaq halqynyń dinı meıramy, qasıetti merekesi.

* Qyzǵa quıymshaq jegizbeıdi. Quıymshaq jese, jeńiltek bolady dep sanaıdy.

* Túsik tastamasyn dep jas áıeldiń etegin búrip qoıady.

* Ekiqabat áıelge ara, qaıshy ustatpaıdy. Ustasa, merziminen buryn bosanady.

* Ekiqabat áıel qoıan etin jese, balasy qoıanjyryq bolyp týady.