RÝHANI TÚSINISTIK-ELIMIZDIŃ BASTY QUNDYLYQTARYNYŃ BIRI
Jaqynda qazaq tarıhyna qatysty bir roman oqydym. Onda sonaý ǵasyrlardan bastap qazaqtyń jerinde túrli konfessııalardyń bolǵandyǵy jazylady. Taıpalar arasynda qanshama qandy qaqtyǵystar bolǵanymen olardyń eshbini dinı ustanym úshin bolmaǵan. Árıne, keıinnen qazaq halqynyń dinı biregeıliginiń saqtalýynda birtutas senimde bolýy úlken úles qosqan. Kórshi eldermen assımılıatsııaǵa túspeı ult retinde saqtalýynda da munyń óz orny bar. Bireýler moıyndar, bireýler moıyndamas. Barlyqtaryńyz biletindeı bizdiń qoǵam kóp konfessııaly jáne kóp Etnosty qoǵam. Memleketti qurýshy ult Qazaq halqy bolǵanymen taǵdyrdyń taýqymetimen, kezinde júrgizilgen saıasattyń salqynymen kóptegen Etnostar men olar ustanatyn dinder elimizdiń terrıtorııasynda toǵysty. PolıEtnostyq jáne polıkonfessııalyq quramy ajyramas sıpaty bolyp tabylatyn Qazaqstan úshin qoǵamdyq kelisim, toleranttylyq, qoǵamdyq uıysý, mádenıetaralyq jáne órkenıetaralyq úndesý ıdeıalary negizgi ustanym bolyp tabylady.
Din men qoǵamnyń ózara qatynasy, ultaralyq jáne konfessııaaralyq qatynastar, dinniń saıası-áleýmettik roli, onyń mádenıettiń qaıta órleýine jáne Qazaqstan halqynyń rýhanılyǵyna áseri óziniń mańyzdylyǵyn eshqashan joımaq emes.
Kóptegen Etnıkalyq top belgili bir konfessııalyq sıpatqa ıe. Bul sıpat halyqtardyń Etnıkalyq erekshelikterimen uzaq ýaqyt ózara árekettesýiniń nátıjesinde paıda bolǵan. Máselen, Qazaqstandaǵy túrki tildes Etnıkalyq toptar (qazaq, túrik, qyrǵyz, ózbek, tatar, bashqurt t.b.) ádette ózderin ıslam dinimen baılanystyrsa, slavıan Etnıkalyq toptary kóbinese (orys, belorýs, ýkraın, bolgar, serb, polıak t.b.) hrıstıan dininiń pravoslav, katolık, protestant baǵyttarymen baılanystyrady. Sondaı-aq, árbir Etnıkalyq toptardaǵy jekelegen azamattar arasynda dinge senbeýshilerdi de kezdestirýge bolady.
Qazaqstannyń damý, ósý, órkendeý jolyndaǵy basym baǵyttarynyń biri – ulttyq kelisim, ultaralyq qarym-qatynas mádenıetiniń joǵary deńgeıin qalyptastyrý. Árıne, ulttyq kelisim aıasynda árbir adamnyń azamattyq quqy saqtalýy shart ekeni túsinikti. Ultaralyq kelisimmen birge halyqtyń ál-aýqatynyń jaqsarýy eldegi saıası turaqtylyqtyń saqtalýyna óz yqpalyn tıgizedi. Ulttar men ulystardyń arasyndaǵy qarym-qatynasty jaqsartyp, tatýlyqty tereńdete túsýdiń bir joly – olardyń bir-biriniń mádenıetin tereń tanyp-bilýine, sol arqyly ózara túsinistiktiń ornaýyna jol ashý.
Al qazirgi álemdik ahýal el ishindegi tynyshtyq pen kelisimniń mańyzdylyǵyn taǵy da aıqyndaı túskendeı. Sol sebepten de jylda atalyp ótiletin «Rýhanı kelisim kúni» osy izgilikke qyzmet etetindikten mańyzy zor sanalady. «Adamzattyń bárin baýyrym dep súıý» (Abaı) qolymyzdan kelmese de túsinistik pen kelisimde ómir súrý el ıgiligi úshin asa mańyzdy bolmaq!
