SALAÝATTY PATRIOTIZM - BUL ADAMGERShILIK SIPAT!

Patrıottyq tárbıe – Respýblıkadaǵy barlyq is-árekettiń eń ajyramas quramdas bir bóligi bolyp tabylatyndyǵyn dál qazir eshkimde joqqa shyǵara almaıdy.

Patrıotızm degenimiz ne? Ony qalaı baǵalaýǵa bolady? Ony qalaı basqarýǵa bolady?

Bizdińshe, bul máseleler búgingi tańda eń ózekti bolyp sanalady ári halyqtyń ózin-ózi taný deńgeıin ǵana emes, sondaı-aq, mádenıette, saıasatta, tipti ǵylymı-tehnıkalyq progreste de jarqyn kórinis tabady. Árkimge teń múmkindikter usynylǵan el sanalatyn Qazaqstandaǵy patırotızm ultymyzdyń áleýmettik-mádenı jáne rýhanı damýynyń negizi bolyp tabylady. Bul Qazaqstannyń qazirgi tańdaǵy álem tanyǵan shyndyǵy desek esh artyq aıtpaımyz.

Osy oraıdaǵy bizdiń aıtpaǵymyz, patırotızm eń aldymen óskeleń urpaqtyń boıynda joǵary adamgershilik, moraldyq-psıhologııalyq jáne Etıkalyq qasıetterdi qalyptastyrý qajettigin kózdep, olardyń arasynda Otan taǵdyry úshin jaýapkershilik jáne ony qorǵaýǵa ázirlik mańyzdy mánge ıe ekenin basty orynǵa qoıady. Sońǵy jyldary elimizde oryn alǵan orasan ózgerister, óskeleń urpaqty tárbıeleýmen baılanysty týyndaǵan jańa problemalar sheshý jolynda patrıottyq tárbıege basa kóńil bóle bastady. Biz sóz etken osy kóńil bólýde patırotızmniń mánin, onyń qoǵamdyq ómirdegi orny men rólin qaıta paıymdaý óz nátıjesin bere bastady.

QR eńbek sińirgen qaıratkeri, folklor tanýshy, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń bas dırektory Kenjehan Matyjanovtyń pikirinshe, elimiz óz táýelsizdigine ıe bolǵan jyldar ishinde Qazaqstanda rýhanı qundylyqtarmen tárbıelengen óte jaqsy urpaq - jastar ósip shyqty.

- Almaty, bizdiń táýelsizdigimizdiń besigi, bul oqý oryndarynyń - kolledjderdiń, joǵary oqý oryndarynyń qalasy. Men ýnıversıtettik korpýstardyń janynan ótýdi unatamyn - sabaqqa daıyndalyp jatqan jastardy kórgim keledi. Bizdiń stýdentter óte belsendi, aldaryna aıqyn maqsattar qoıa bilýimen qundy. Olar tarıhı aıshyqty tálimdermen, ádebı shyǵarmalarmen sýsyndap ósip, tárbıelenedi. Jastar Abaı, Jambyl, Muqaǵalı Maqataev, basqa da klassıkter men qazirgi zamanǵy avtorlardyń shyǵarmalaryn asa joǵary baǵalap, qulaı súıip, jaqsy kóredi. Osynyń bári - halyqty ortaq rýhanı qundylyqtar, birtutas Qazaqstan halqynyń mádenıeti aınalasyna biriktirýge baǵyttalǵan saýatty tárbıeniń, oqytýdyń nátıjesi, - dep sanaıdy Kenjehan Matyjanov.

Ǵalymnyń baqylaýy boıynsha Ádebıet jáne óner ınstıtýtyna jumysqa kelgen jas mamandar ózderin ǵylymdy damytýǵa umtylatyn belsendi tulǵalar retinde kórsetedi. Olar bizdiń rýhanı muramyzdy baǵalaıdy jáne sonyń negizinde óz jumystaryn alǵa qaraı asqan jigermen ilgerletýge berile qulshynady. Kenjehan Matyjanov, óziniń osy oıyn qorytyndylaı kele: barsha jastardyń óz tamyryn bilýi, sondaı-aq bizdiń ortaq mádenıetimizdi zerdeleýi men qurmetteýi - patrıottyq sezimdi qalyptastyrýdyń qajetti faktorlary dep sanaıdy. Iá, belgili ǵalymnyń osy bir joǵaryda biz keltirgen paıymdary, aıtqan oıy jurttyń báriniń kókeıindegi pikir desek eshqashan aqıqattan alshaq ketpeımiz.

Patrıot bolý - óz elińdi jáne halqyńdy súıý, olarmen maqtaný ǵana emes, sondaı-aq olardyń gúldenýi úshin ózińniń kúsh-qaıratyńnyń bir bóligińdi berý, qandaı da bir sporttaǵy «sátsizdikterge» shyn júrekten alańdaýshylyq ta bildiredi.

Osyǵan qatysty R.B. Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri Erkin Baıdarov: «Salaýatty patrıotızm - bul adamgershilik sıpat, memlekettiliktiń ómir súrýi men damýynyń negizi. Óskeleń urpaqty oǵan tárbıeleý qajet jáne mańyzdy, biraq eshqandaı jaǵdaıda joǵarydan tańbaý kerek, óıtkeni ol tek nátıje bermeıdi, keri áserin tıgizedi», - deıdi maman.

Sarapshynyń aıtýynsha, eger el bolamyz desek, onda patrıotızmdi qazaqstandyq jáne qazaqtyq dep ala qoıdy bóle qyrqatyn tirlik jasaýǵa esh bolmaıdy. Eger biz osy jolmen júretin bolsaq, Baıdarovtyń aıtýynsha, eshqaıda bastamaıtyn soqpaqtyń tutqynyna túsýimiz múmkin.

«Etnıkalyq ereksheligine qaramastan, Uly dala elinde týǵan barlyq azamattar úshin Qazaqstan - bul Otan, jáne olardyń odan basqa Otany joq. Sondyqtan elimizdiń Ekonomıka men sportta qol jetkizgen tabystaryna qýanyp, baıraqty básekelerdegi sátsizdikterine birge qaıǵyryp otyrýǵa tıispiz. Bul taǵdyrdyń basqa salýymen Otanynan jyraqtap ketken, biraq Etnıkalyq qandastyq pen rýhanı-mádenı ortaqtastyǵy bar mıllıondaǵan qazaqtarǵa da qatysty», - dep atap ótti ol.

Aımaqtyq jáne memlekettik patrıotızm el óskeleńdiginiń qas sıpaty ekenin eshkim de joqqa shyǵara almaıdy. .Osy oraıda QR QM ǴK Fılosofııa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri Ermek Toqtarov óz kezeginde patrıotızmniń eki túri de bir adam boıynda beıbit ómir súre alatynyna nyq senimdi.

«Patrıot úshin Otan degenimiz eń joǵary qundylyq bolyp tabylatyn - onyń atasy men ákesiniń eli. Onyń amandyǵy úshin ol bárin de, eshteńege qaramastan, qurbandyq etýge daıyn bolýy tıis dep uıǵarylady. Patrıotızmdi osyndaı eskirgen (nemese tar) túsindirýde ırratsıonaldyq, Emotsııalyq quramdas bólikke úlken ról beriledi. Al patrıotızmdi qazirgi túsinýdiń aıasy buǵan qaraǵanda áldeqaıda keń. Patrıot bolashaqqa qarap, onda óz ultynyń, otanynyń, halqynyń minsiz beınesin kóre biledi. Ol óz eliniń gúldenýi úshin ǵylym men mádenıettiń úzdik jetistikterin jınap, ony taratýdy basty orynǵa qoıyp qana qoımaı, álem boıynsha saıahattap, Otanyn ózge jurtqa nasıhattap, jaqsy jaǵynan tanytýǵa qashanda daıyn turady. Sonymen qatar, ol ata-babalaryn qurmetpen eske alady, otan tarıhyn jete biledi jáne asa zor maqtanysh etedi. Óıtkeni óz bolashaǵy men urpaqtarynyń bolashaǵyn osy jermen, onyń mádenıetimen jáne halqymen baılanystyrady», - dep atap ótti sarapshy.

Bul rette, Toqtarovtyń aıtýynsha, biz memlekettiń azamattary ǵana emes, árqaısymyz óz Etnosymyzdyń, týǵan qalamyz ben aýylymyzdyń da ókili ekenimizdi túsinýimiz kerek. Osy turǵydan alaǵnda qazaqstandyq patrıotızm degenimiz - Etnıkalyq ereksheligine qaramastan barlyq azamattarǵa tán memlekettik patrıotızm bolyp sanalady.

Adam bolǵan soń, onyń ózine tán ustanymy men ıdealy bolady. Biraq osy ustanym men ıdeal ony patırottyq sezimnen tys ári oqshaý qaldyrmaıdy. Patrıottyq sıpattaǵy osy ıdeologııalyq aǵymdardyń barlyǵy birge ómir súre beredi dep oılaýymyz kerek. Ultaralyq-patrıotızm ulttyń mádenı ózegin saqtaýdy jaqtaıtyn bolady, al memlekettik jáne Etnıkalyq patrıotızm jańa sáıkestendirý kodtarymen tolyqtyrylatyn bolady. Onyń ústine qoǵam qashanda konservatıvti jáne progressıvti bólikterge bólinip, ártúrli pikirler qoǵamda qansha jerden oryn aosa da, olardyń basyn bir aranǵa toqaılastyratyn tap osy – patrıotızm ekenin eshqashan joqqa shyǵara almaımyz. Bul pikir ortaqtastaǵy eki mańyzdy mindetti sheshedi - ulttyq biregeılikti saqtaý jáne azamattardyń sanasyn jańǵyrtý. Sondyqtan negizgi másele qaı baǵyttyń basym bolýynda emes, konservatorlar men reformashylar arasynda qandaı teńgerim qalyptasýynda. Bul jerde salmaqty pozıtsııany ustaný mańyzdy bolyp tabylady.

Qoǵamnyń sanasynda túrli baǵyttaǵy ıdeıalar, normalar men ustanymdar qatar ómir súretinin fılosof Sábetkazy Aqataı kezinde sananyń mundaı qasıetin dúnıetanymdyq sınkretızm dep ataǵan edi.

Bizdiń aramyzda, mysaly, táńirshilder, musylmandar, hrıstıandar, ateıster bar, biraq bul bárimizge ortaq Otandy birge súıýge kedergi keltirmeıdi. Tek qazaqtar ǵana emes, orystar da, ózge Etnostar ókilderi de Qazaqstandy shyn júrekten súıe alady, óıtkeni olar osynda turady, óz balalaryn ósiredi, bolashaqqa josparlar jasaıdy.

Abai.kz