SÚIEK QOSÝ
Qazaqta: “ súıegi asyl, súıegi jaman, súıegi jasyq, súıek jańǵyrtty, súıekke tańba boldy, súıekten ótti, súıek syrqyrtatý, súıek qosý” taǵy basqa sózder kóp.
Onyń óte tereń maǵynasy bar.
Bul sózder ólik jóneltýde de súıekti oń jaqqa qoıý sekildi sózder kóp qoldanylady.
“Súıek qosý”. Saǵanalap(sahnalap) bir jerge atalas adamdardy bir jerge jerleý. Áýlet súıegi shashyramasyn degen nıet bolǵan. Rýhy jetimsiremesin, urpaǵyn jelep-jebesin degen.
Saǵana 6/4 ne 8/6 etip turǵyzylady. Onyń tereńdigi kisi boıynan asady. Saǵana qabyrǵasy jerden bir metrdeı kóteriledi. Ol qalyń jabylady. Ary qaraı kúmbez turǵyzylady. Saǵana tereńdigi 2,5 metr qýys bolady. Ony teń ortasynan bólip 1,5 metr bıiktikte qabyrǵa turǵyzady. Bul qabyrǵa men tóbe ortasynda 1 metr ashyq bolýy kk. Túkpirdegi tuıyq bólme úshke bólinedi. Bir bóligine erler, 2-áıelder,3-balalar súıegine arnalǵan. Saǵanaǵa kiretin jerine sákili bólme bolady. Syrttan osy bólmege kiretin esik bolady.Sáki saǵanany berki ustaıdy jáne kebindelgen súıektiń eti aǵyp ketkenshe osynda saqtalyp, taza súıek bolǵandy jynysyna qaraı súıekterge qosylady.
Ulytaý aýdany, Sheńber keńsharynyń batysyna on shaqyrym júrgende Maqattyń saǵanasy mundaı skǵanaǵa kýá.
Máshhúr Júsipte ózin osylaı qoıdyrǵan. Súıegi sartap bolyp 20 jyl saqtalǵan. 1951 jyly kommýnıster buzdyrǵan.
Qyrǵyz Eposynda Manas batyrda osylaı jerlengen.
Aǵybaı batyr, Qusbek tóre, Bókeıhan áýleti osylaı jerlengen.
Úndistan, Iran, Palestına, Italııa, Orta Azııada bolǵan.
Súıek qosý jyl sanaýǵa deıin III”myńjyldyqta “Gıgamesh týraly Epos”, taǵy myń jyl ótkende “Ilıada” poEmasynda kórinis tapqan. Súıek qorlaý bolǵan.
Qazaqtarda soǵysta ólgenderdiń súıegin qorlatpaǵan. Eline jerlegen.
Bul da rý-taıpanyń ujymdasý, shejire, árýaq syılaý taqyryby jatyr.
“Óli rıza bolmaı, tiri kógermeıdi”-degen qazaq ólige kórsetken kıeli qurmeti “súıek qosý”.
Aqseleý SEIDIMBEK
