JIEN
Keıingi kezde qyzdan týǵan jıendi nemere deıtinder kóbeıdi. Jıen dese ózekke teýip ógeısitip alatyndaı, odan góri nemere dese janyna jaqynyraq bolatyndaı kóredi. Qaı qazaqtyń tarıhynda, qaı qazaqtyń aýyz ádebıetinde jıendi nemere dep ataǵan edi? Bul bir bolmashy túsinbeýshilik emes, úlken qatelik der edim. Jıen men nemere ataýynyń túsinigi eki bólek.
"Jıen" dep qyzdan týǵan balany ataıdy. Jıen qazaqqa sol "jıen" atymen qurmetti. Jıen -jıen atanǵannan kemip qalmaıdy, kerisinshi qazaq qyzdan týǵan balany "jıen" dep erekshe erkeletedi. "Jıendi urǵanyń qoly qaltyraıdy", "Jıenniń nalasy jaman" degen tyımdar arqyly erekshe qamqorlyqqa alǵan. Jıen surasa betin qaqpaı qalaýyn bergen. Tipti, jıenniń qalaǵan zatyn suraýsyz alýǵa da múmkindigi bar. Mundaıǵa qazaq ókepelemeıdi, "E, jıen jıendigin jasaǵan ǵoı" deıdi de qoıady.
Ertede Qarsaq degen baı bolǵan desedi. Qarsaqtyń janynan artyq kóretin aıtýly júırik báıge aty bolady. Rýly eldiń aburoına aınalǵan baıdyń júırigin ózge túgili óz balalary da minýge batpaıdy eken. Sol júırikti bir kúni Qarsaq baıdyń týǵan jıeni suraýsyz minip aıaǵyn shaptyryp ákeledi. Ah!, dep qalǵan baıdyń aǵaıyndary aıǵaı shyǵarmaq bolǵanda Qarsaq baı "jıenimǵoı tımeńder. Qyzdyń nalasyna qalmaıyq" dep elin ózi toqtatqan eken. Sol jıenniń ornynda baıdyń kindiginen taraǵan kóp urpaǵynyń biri bolsa árıne ony qamshynyń astyna alar edi. Ashýly Qarsaq baı óz ulynyń nemese kelininiń kóńiline qarap jatpas edi.
Minekeı, jıen men nemereniń aıyrmasyn osydan ajyratyńyz. Ataqty Aqan serige naǵashysy Qulagerdi bergende bolashaq tulpardy tanymaı bergen joq. Jıenniń qalaýy sol bolǵan soń berdi. Ataly joldan aspaı bolshaq tulparǵa quryq saldyrdy. Bul dástúrdi "Jıen quryq" dep ataıdy qazaqta. El arasynda mundaı mysaldar kóptep kezdesedi. "Qalaýyń bolsyn jıen!" dep myrzalyq tanytatyn márttik tek qazaqtar arasynda ǵana qalyptasqan. Bul keshegi men búginginiń áńgimesi emes. Túbi tipten áride jatyr. Sondyqtan qyzdan týǵan balany "JIEN" degen óziniń ádemi ári erke ataýymen ataǵan abzal…
Toıkenov Aıdar TEMIRBEKULY
