Qazaqstan qalalary boıynsha aıt namazynyń ýaqyttary
2018 jyldyń 21 tamyzy - Qurban aıttyń birinshi kúni. Qazaqstan qalalary boıynsha aıt namazynyń ýaqyty tómendegideı:
1. Astana qalasy - 07:00
2. Almaty qalasy - 07:00
3. Almaty obl. - 07:00
4. Aqtóbe - 07:00
5. Aqmola - 07:00
6. Atyraý - 07:30
7. Aqtaý - 07:15
8. BQO – 07:15
9. Jambyl - 07:00
10.Qaraǵandy - 06:30
11.Qostanaı - 08:00
12. Qyzylorda - 07:30
13. Shymkent - 07:00
14. Taldyqorǵan - 07:00
15. Pavlodar - 07:00
16. ShQO - 07:00
17. SQO - 07:00
18. Semeı – 07:00
19. Jezqazǵan – 07:00
20. Túrkistan oblysy - 07:00
Qurban (arab tilinde) – «jaqyndaý» degen maǵynany bildiredi. Al sharıǵattaǵy termındik maǵynasy – Alla Taǵalanyń rızashylyǵyna jaqyndaý nıetimen Qurban aıt kúnderinde shalynatyn arnaıy maldyń aty.
Qurban shalýdyń paıdalary men hıkmetteri
a) Alla Taǵalanyń ámirlerin oryndaý árdaıym rızashylyǵyna jaqyndatyp, aqyrette syısyıapatyna keneltedi. Qurban shalý da Alla Taǵalanyń arnaıy ámiri bolǵandyqtan bul ámirdi yqylaspen oryndaýshy Rabbysynyń rızashylyǵyna qaýyshyp, ana dúnıede júzi jarqyn bolyp, mol saýabyna shomary sózsiz. Paıǵambarymyz ﷺ hadısinde bul aqıqatty bylaı dep túsindiredi: «Adam balasy qurban aıt kúninde (qurban shalyp) qan aǵyzýdan da súıikti basqa ispen Alla Taǵalaǵa jaqyndaǵan emes. Qany aǵyzylǵan mal qııamet kúni múıizderi, tuıaqtary jáne júnderimen keledi. Aǵyzylǵan qan jerge tambaı jatyp, Alla Taǵalanyń quzyrynda úlken maqamǵa jetedi. Sondyqtan qurbandaryńdy kóńil rızashylyǵymen shalyńdar». Paıǵambarymyz basqa hadısterinde Alla rızashylyǵy úshin shalynǵan qurbannyń árbir qyly úshin saýap bar ekenin bylaı dep súıinshilegen: «Sahabalar Rasýlimizge ﷺ:
– Ýa, Allanyń elshisi, qurbandyq degen ne? – dep suraq qoıdy.
– Qurbandyq – senderdiń Ibrahım babalaryńnyń súnneti, – dedi.
– Odan bizge qandaı saýap bar?
– Árbir tal qylshyǵy úshin saýap alasyńdar.
– Qoıdyń júninen she?
– Qoıdyń júniniń árbir tal qylshyǵyna da saýap jazylady».
Shyndyǵynda, Alla Taǵala bizdiń shalǵan qurbandarymyzdyń aǵyzylǵan qanyna nemese etine muqtaj emes. Bizdiń shalǵan qurbandarymyzdyń eti nemese qany Alla Taǵalanyń quzyryna jetpeıdi. Biraq bizdiń onyń ámirin lábbaık dep oryndaýymyzdaǵy yqylasymyz ben nıetimizdiń Alla Taǵalaǵa jetip, rızashylyǵyna sebep bolary sózsiz. Bul shyndyqty Quran Kárim bylaı dep baıandaıdy:
«Olardyń (qurban maldarynyń) etteri de, qandary da Alla Taǵalaǵa jetpeıdi. Biraq Oǵan senderdiń taqýalyqtaryń ǵana jetedi».
á) Qurban shalý – Ibrahım paıǵambarymyzdan jalǵasyp kele jatqan súnnet. Iá, Ibrahım paıǵambarymyz Alla Taǵalaǵa bergen sózinde turyp, baýyr eti balasy Ismaıyldy Uly Jaratýshysynyń jolynda pıda ete alatyndyǵyn pash etip, qıyn synnan ótken edi. Mine, qurban shalý sol bir ǵıbratty oqıǵanyń umytylmas kórinisi.
b) Adam balasy Qurban aıtta qurban shalý arqyly Uly Jaratýshysynyń ózine bergen sansyz nyǵmetteriniń shúkirin ótep, kúnálaryna keshirim tileıdi.
v) Rýhanııattan alshaq bolǵan myna materıaldyq dúnıeniń qyspaǵynda qalyp, taryqqan ishki dúnıemiz ben kókirek saraıymyz qurban aıttaǵy shalynǵan maldardyń ózendeı aqqan qandaryn ár-ár jerden kórgen ýaqytta psıhologııalyq turǵydan áserlenip, boıyndaǵy aýyrlyqtan jeńildep, kókiregindegi qaıǵy-qasiretin umytyp, adamı tabıǵatynda bolatyn yza, kek, dushpandyq sııaqty sezimderden arylyp, óne boıy jeńildep, sergip qalady.
g) Jaratylysynda ózimshildik, sarańdyq sııaqty keıbir jaman sıpattardyń dánegi bar jalpy adam balasy qurban aıtta tek qana Alla Taǵalanyń rızashylyǵy úshin kedeı baýyrlaryna járdem berý arqyly atalmysh bolymsyz sıpattardyń dáneginiń túbin baltamen shaýyp, onyń ornyna boıyndaǵy baýyrmaldyq, jomart, kishipeıil sııaqty kámildiktiń belgisi sanalatyn sıpattar dáneginiń ónip-ósip, jetilýi úshin sý sebedi.
d) Dúnıe júzinde jylyna mıllıondaǵan mal soıylýda. Biraq bul soıylǵan maldyń etterinen kóptegen kedeı-kepshik maqrum qalýda. Mine, qurban aıtta osy kedeı, jaǵdaıy nashar adamdardyń júzine kúlki kirip, shattyq baıraǵy jelbireıdi. Bir adamnyń kóńiline shattyq berip, júzine kúlki kirgizý qandaı baqyt... Alla Taǵala aqyrette bárimizdiń júzimizdi jarqyn qylyp, kóńilimizdi shattandyrsyn! Ámın!
Qurban aıtta qurban shalýdyń úkimi
Hanafı mázhabynda Qurban aıtta shamasy jetkenderge qurban shalý – ýájip. Ýájiptiginiń dálelderi:
Alla Taǵala Quran Kárimde: «Namaz oqy jáne qurban shal» – dep, ámir etip, qurban shalýdyń ýájiptigin bildiredi. Paıǵambarymyz ﷺ: «Kimde-kim múmkinshiligi bola tura qurban shalmasa, bizdiń namaz oqıtyn jerimizge jaqyndamasyn!» – dep buıyrǵan.
Árıne, bundaı qatań eskertý, kem degende, qurban shalýdyń ýájiptigin bildirse kerek. Paıǵambarymyzdyń ﷺ: «Qurban shalyńdar! Óıtkeni ol Ibrahım ákelerińniń súnneti», – deýi qurban shalýdyń ýájiptigine teris emes. Óıtkeni «súnnet» joly degen maǵynany bildiredi. Iaǵnı, bizge ýájip bolǵan qurban shalý – Ibrahımniń jalǵasa kelgen joly degen maǵynany meńzeıdi.
Qurban shalý kimderge ýájip?
Qurban shalý belgili bir adamǵa ýájip bolý úshin tómendegi sharttar kerek.
1) Musylman bolý
2) Qurban aıt ýaqytynda jolaýshy bolmaý
3) Negizgi qajetterden tys nısap mólsherindegi qarjyǵa ıe bolý. Nısap mólsheri – 85 gramm altyn ıakı qunyna teń keletin aqsha. Zeket ǵıbadaty sııaqty qurbannyń ýájip bolýy úshin nısap mólsherine jetken malǵa bir jyl tolý shart emes.
Qurban shalǵan ýaqytta mindetti túrde nıet etý kerek. Óıtkeni, maldy ǵıbadat úshin soıatyny sııaqty, tek qana etin paıdalaný úshin de soıýǵa bolady.
Qurban shalýdyń ýaqyty
Qurban shalýdyń ýaqyty Qurban aıttyń birinshi kúni aıt namazynan keıin bastalyp, aıtyń úshinshi kúni aqshamǵa az ýaqyt qalǵanǵa deıin jalǵasady. Úzir sebepterge baılanysty Qurban aıt namazyna bara almaı qalǵan adamnyń, namaz oqyp bolatyndaı ýaqyt ótkennen keıin qurbanyn shala berýine bolady. Paıǵambarymyzdan ﷺ qurban shalýdyń ýaqytyna baılanysty birneshe hadıs rıýaıat etilgen. Bárá ıbný A'zıbtiń rıýaıaty boıynsha: «Alla elshisi ﷺ: «Bizdiń bul kúnde alǵashqy jasaıtyn – isimiz namaz oqý, sosyn qaıtyp kelip, qurbanymyzdy shalý. Kim osylaı istese bizdiń súnnetimizge ergeni. Al kimde-kim budan buryn qurbanyn shalatyn bolsa, bul qurbanynyń otbasyna berilgen etten aıyrmashylyǵy joq. Bunyń qurban bolýy múmkin emes». Basqa bir hadıste: «Kimde-kim namazdan buryn qurbanyn shalsa, qaıtadan shalsyn», – dep, namazdan buryn shalynǵan maldyń qurbandyqqa eseptelmeıtinin eskertedi.
Qurbandyqqa shalýǵa bolatyn maldar
Tek qana qoı, eshki, sıyr jáne túıe maldaryn ǵana qurbandyqqa shalýǵa bolady. Qurban retinde shalynatyn qoı jáne eshki kem degende bir jasar, sıyr eki jasar, túıe bes jasar bolýy kerek. Alty-jeti aılyq kepe qozy bir jasar qoı sııaqty semiz, etti bolsa, qurbandyqqa shalýǵa jaraıdy. Qoı men eshkiniń erkegin, sıyrdyń urǵashysyn shalý abzal. Elik, arqar sııaqty ańdar men taýyq, qoraz, qaz, úırek sııaqty qustar qurban retinde soıylmaıdy.
Birigip qurban shalý
Qoı nemese eshkini tek qana bir adam qurban retinde shala alady. Al sıyr nemese túıeni ıaǵnı, iri qarany bir kisiniń jalǵyz ózi úshin shalýyna bolatyn sııaqty jeti kisige arnap, ortaq shalýlaryna bolady. Qurbandy ortaqtasyp shalǵan ýaqytta árbir adam qurban shalý nıetimen ortaqtasýy kerek. Bir kisi qurban úshin, al ekinshi bir kisi tek qana etin alý nıetimen ortaqtassa, shalynǵan mal barlyq ortaqtar úshin qurban bolyp eseptelmeıdi.
Qurbandyqqa jaramaıtyn maldar
Paıǵambarymyz ﷺ qurbandyqqa jaramaıtyn mal týrasynda: «Soqyrlyǵy anyq belgili soqyr, aýrýy belgili aýrýshań, (júre almaıtyndaı dárejede) aqsaqtyǵy belgili bolǵan aqsaq jáne jiligi kórinetindeı óte aryq maldar qurbandyqqa jaramaıdy», – degen. Hanafı mázhabynyń ǵalymdary hadıste aıtylǵan qurbandyqqa jaramaıtyn maldardaǵy kemshilikterge qıas (salystyrý) jolymen basqa da kemshilikterdi qosqan. Ol kemshilikter mynalar:
- Bir kózi soqyr
- Soıylatyn jerge jete almaıtyn dárejede álsiz
- Qulaǵy nemese quıryǵy týmadan joq nemese basym bóligi kesilgen
- Tisteriniń kóbi túsip qalǵan
- Emshekteriniń basy julynyp qalǵan
- Bir múıizi nemese ekeýi de túbinen synǵan
Qurban shalýy ýájip bolǵan kisiniń qurbandyq malynda atalmysh kemshilikterdiń bireýi satyp alǵannan keıin paıda bolsa nemese alǵan maly ólip qalsa, qaıtadan qurbandyqqa jaraıtyn mal satyp alyp shalýy kerek. Al ózine qurban shalý ýájip bolmasa da, saýap úshin shalýdy nıet etken kedeı adamnyń satyp alǵan qurbanynda bir kemshilik paıda bolsa, sol maldy shala beredi. Tipti qurban shalýy ýájip bolmaǵan kedeı adam, boıynda kemshiligi bar maldy satyp alyp, qurban retinde shalýyna bolady. Óıtkeni, kedeı adamnyń shalǵan qurbandyǵy – nápil qurban. Nápil ǵıbadatta keshirim bar.
Qurban shalýda ókildik
Qurbandyq malyn múmkinshiligi bolsa, moınyna ýájip bolǵan adamnyń ózi shalǵany abzal jáne saýaby mol. Biraq basqa bireýge ókildik berýine de bolady. Qurban shalýy ýájip kisi basqa bir adamdy telefon arqyly nemes hat sııaqty joldarmen óziniń ornyna basqa adamdy ókil retinde qurban shalýy úshin taǵaıyndaı alady. Ókilge «meniń ornyma qurban alyp, shal» dep aıtylǵan ýaqytta, ókil sol adamnyń atyna qurban alyp shalady. Álıdiń Paıǵambarymyzdyń ﷺ ornyna ókil retinde qurban shalǵany jóninde rıýaıat bar.
Qurban maly qalaı shalynady?
Qurban retinde shalynatyn maldy qınamaý úshin, ótkir pyshaq qoldaný kerek. Maldy soıý úshin jerge jatqyzǵannan keıin pyshaqty kóz aldynda jalaqtatyp, qaıraý – mákrúh. Al, qınamaı soıý – súnnet. Paıǵambarymyz ﷺ bir hadısinde bylaı deıdi:
«Maldy baýyzdaǵan ýaqytta jaqsylap baýyzdańdar. Kimde-kim mal soısa, pyshaǵyn jaqsylap qaırasyn jáne tezirek baýyzdap maldy rahatyna qaýyshtyrsyn».
Qurban retinde shalynatyn mal qubylaǵa qarata jatqyzylyp, duǵa retinde myna aıat oqylady:
«Kúmánsiz meniń namazym jáne basqa ǵıbadattarym, ómirim de, ólimim de búkil álemderdiń Rabby Alla úshin. Onyń esh serigi joq».
Odan keıin: «Allahý ákbar, Allahý ákbar lá ılaha ıllallahý, ýAllahý ákbar, Allahý ákbar ýa lıllahılhamd» – dep, tákbir aıtyp, «Bısmıllahı, Allahý ákbar» – dep baýyzdalady.
Tek qana qurbannyń ıesiniń ǵana «Bısmıllahı, Allahý ákbar» – deýi jetkilikti emes. Qurbandy baýyzdaǵan adam da «Bısmıllahı, Allahý ákbar» – deýi kerek. Ádeıi umytpastan «Bısmıllah» dep aıtpasa, qurbannyń etin jeýge bolmaıdy. Óıtkeni, Allanyń aty aıtylyp, baýyzdalmaǵan maldyń etin jeý – haram. Qurbannyń ıesi qurbandy baýyzdaıyn dep jatqan qasaptyń qolynyń ústine qolyn qoıyp, birge baýyzdasa, ekeýiniń de «Bısmıllah» dep aıtýlary kerek. Soıylatyn mal qurban nıetimen baýyzdalý kerek. Maldyń jany shyqqannan keıin baryp qana terisi sypyrylady. Jany shyqpaı jatyp basyn kesip alyp tastaý nemese terisin sypyrý–mákrúh.
Qurbandyqqa shalynǵan maldyń eti men terisi
Baı bolsyn, kedeı bolsyn qurban aıtta shalǵan qurbandyǵynyń etin jeýine bolady. Qurbandyqqa shalynǵan maldyń etin úsh bólikke bólip taratý – mustahap. Bir bóligi – týǵan-týys, kórshilerine baı bolsa da syıǵa tartylady, ekinshi bóligi – kedeı jáne muqtaj adamdarǵa, úshinshi bóligi – óziniń otbasyna, bala-shaǵasyna beriledi. Biraq shalynǵan maldy túgeldeı kedeı-muqtajdarǵa taratýǵa bolatyny sııaqty, túgeldeı óziniń otbasyna qaldyra alady. Alla Taǵala Quran Kárimde qurbannyń eti týrasynda bylaı deıdi:
«Qurbannyń etinen ózderiń jeńder ári miskinder men kedeılerge jegizińder»
Paıǵambarymyzdyń ﷺ shalǵan qurbanynyń etin qalaı taratqandyǵy týrasynda Ibný Abbas bylaı dep rıýaıat etti:
«Paıǵambarymyz shalǵan qurbandyǵynyń úshten birin – otbasyna, úshten birin – kedeı kórshilerine, qalǵan úshten birin sadaqa retinde taratatyn».
Ýájip bolsyn, nápil bolsyn qurbandyqqa shalynǵan maldyń etin, terisin, sıraq-basyn jáne sútin satý – mákrúh. Qurban malynyń atalmysh bólshekteri satylǵan jaǵdaıda quny kedeılerge sadaqa retinde beriledi. Qurbanǵa shalynǵan maldyń eshqandaı bólsheginen qasaptyń aqysy retinde tóleýge bolmaıdy. Hz. Álıdiń bylaı degeni rıýaıat etildi: «Alla Elshisi túıeler qurbandyqqa shalynǵan ýaqytta basynda turýymdy jáne terileri men júnderin taratýymdy ámir etti. Olardyń eshbir nársesin qasap aqysy retinde berýge maǵan tyıym saldy. «Qasap aqysyn biz ózimiz beremiz», – dedi.
Qurbandyqqa shalynǵan maldyń terisin kedeılerge, qaıyrymdylyq qorlaryna berýge bolady.
Qurbandyqqa arnaıy mal alyp soımaı, ornyna sol qurbannyń qunyn aqshalaı sadaqa retinde kedeılerge berýge bola ma?
Qurbandyqta qan aǵyzý negiz bolǵandyqtan mal soıyp, qan aǵyzbasa, qurbandyq mindeti moınynan túspeıdi.
Kóz jumǵan kisi úshin qurban shalýǵa bola ma?
Ólgen kisi óziniń atyna qurban shalýdy tapsyryp ketpese de, saýabyn ólige baǵyshtaý nıetimen Qurban aıt kúnderinde qurban shalýǵa bolady. Shalǵan qurbanynyń etinen jeýine ruqsat. Biraq óliniń tapsyryp ketken ósıetin oryndaý nıetimen shalǵan qurbanynyń etinen jeýge bolmaıdy. Etin tolyq sadaqa retinde taratý kerek.
