ORAZAǴA NIET ETÝ JÓNINDE JII QOIYLATYN SURAQTAR

Suraq: Orazaǵa nıet etýdiń úkimi qandaı?

Ответ

Pálen kúni Alla úshin oraza tutamyn dep júregimen sheshim qabyldaýdy – nıet dep ataıdy. Nıet etý – orazanyń durys bolýynyń basty sharty[1]. Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) hadısinde:

 إنَّما الأعمالُ بالنِّيَّاتِ

 «Amaldar nıetke baılanysty»[2], – degen. 

Nıetti tilmen aıtý shart emes. Sáresine turý nemese turamyn dep nıettenip jatýdyń ózi nıet etken bolyp sanalady. Ramazan orazasyna kún batqannan bastap, tań atqanǵa deıingi ýaqyttarda nıet etý abzal.

Eger bir jaǵdaımen tań atqanǵa deıin nıet ete almaı qalsa, ıakı uıyqtap qalsa, onda sáske ýaqytqa deıin, ıaǵnı besin namazyna bir saǵat ýaqyt qalǵanǵa sheıin nıet etýine bolady. Odan keıin nıet etse, sol kúnniń orazasy durys bolmaı qalady[3].

Orazaǵa nıet etkende dıeta ustaý, aryqtaý maqsatynda emes, orazanyń saýabyn úmit etip, bir ǵana Allanyń razylyǵy úshin ustaý kerek.

 

2. Suraq: Nıet qalaı bolýy tıis?

Jaýap: Orazanyń ózi birneshe túrge bólinedi:

• Paryz oraza – Ramazan aıynyń orazasy.
• Ýaqytyn belgilep, sert etip ustaıtyn oraza.
• Ýaqytyn belgilemeı, sert etip ustaıtyn oraza.
• Ramazan aıynyń qazasy.
• Buzylǵan nápil orazanyń ýájip bolǵan qazasy.
• Káffarat (jaza) orazasy.
• Nápil oraza.

Ramazan aıy jáne ýaqyty belgilengen sert orazasy men erikti orazalarǵa túnnen bastap nıet etýge bolady. Biraq shart emes. Túske deıin nıet etse bolady. Al, ramazan orazasynyń qazasy, ýaqytyn belgilemeı, sert etip ustaıtyn oraza, káffarat, buzylǵan nápil orazanyń qazasy sııaqty oraza túrlerine túnnen nıet etý qajet[4].

 

3. Suraq: Ramazannyń ár kúnine nıet etý shart pa?

Jaýap: Ramazan aıynyń ár kúni óz aldyna jeke qulshylyq bolǵandyqtan ár kúnge jeke-jeke nıet etý qajet[5]. Ramazan aıynyń basynda bir ret nıet etý jetkiliksiz bolady. Eger ramazannyń barlyq kúnderi orazaǵa da, aýyz ashýǵa da eshqandaı nıet etpese, orazanyń qazasyn óteıdi[6].

 

4. Suraq: Kún batpaı jatyp erteńgi orazaǵa nıet etse, durys bola ma?

Jaýap: Kún batpaı jatyp kelesi kúni oraza ustaýǵa nıet etse, orazasy durys bolmaıdy. Tipti kún batpaı jatyp esinen talyp qalyp, kelesi kúni besinniń ýaqytyna deıin jalǵassa nemese osy aralyqta uıyqtap qalsa, ol kúni oraza ustaǵan bolyp sanalmaıdy. Al kún batqannan keıin nıet etse, orazasy durys bolady[7].

 

5. Suraq: Orazada «aýzymdy ashtym» dep, eshteńe iship-jemese, oraza buzyla ma?

Jaýap: Oraza ustaýshy aýyz ashýǵa tek nıet etse, orazasy buzylmaıdy. Tamaq pen murynnan ishke as-sý kirse ǵana oraza buzylady.

«Ál-Fátaýa ál-Hındııa» kitabynda: «Oraza ustaýshy aýyz ashýǵa nıet etse, alaıda aýyz ashatyn eshbir jaǵdaı oryn almasa, onyń orazasy tolyq bolady»[8] delingen.

 

[1] «Ál-Fátáýa át-Tatarhanııa», 2/97.

[2] Buharı, №54. Mýslım, №1907. 

[3] «Ál-Mýfassal fı ál-fıqhı ál-hanafı», 1/272.

[4] «Ál-Lýbab fı sharhı ál-kıtab», 1/162-163.

[5] «Ál-Fátáýa ál-Hındııa»: 1/215. «Ál-Fátáýa át-Tatarhanııa», 2/97.

[6] «Ál-Fátáýa át-Tatarhanııa», 2/98.

[7] «Ál-Fátáýá át-Tatarhanııa», 2/97-98.

[8] «Ál-Fátaýa ál-Hındııa», 1/215.